ALKATIRI KRITIKA PLANU REKONSILIASAUN RAMOS-HORTA NIAN BA OTONOMISTA SIRA

Timor Hau Nian Doben

Sekretáriu Jerál Fretilin nian, Mari Alkatiri, kritika planu rekonsiliasaun entre timoroan sira iha territóriu no sira ne’ebé hela iha Timor OsidentAl ne’ebé hahu hosi Prezidente Repúblika (PR), Ramos Horta.

Alkatiri akuza Horta katak nia buka votus tanba PR buka rekonsiliasaun  ho otonomista sira iha Timor Osidental, maibe iha teritoriu nia laran, lider timoroan sira hare’e malu la diak.

“Ha’u kestiona modelu polítika rekonsiliasaun ne’ebé halo hosi José Ramos-Horta ne’ebe hakarak rekonsiliasaun ho timoroan otonomista sira ne’ebe hela iha Timor Osidental, maske nune’e, iha rai laran líder sira hare’e malu la diak ”,dehan.

Líder Fretilin ne’e akuza PR katak nia la ko’alia ho nia (fila oin) durante serimonia Masakre Santa Cruz ne’ebé hala’o iha loron 12 fulan Novembru tinan ida ne’e.

"Nia maka atu ko'alia kona ba rekonsiliasaun no nia la fo’o oin mai hau, ne'e se maka sala?" husu Alkatiri.

Ba sekretáriu jeral Fretilin nian, laiha modelu rekonsiliasaun ne’ebé maka diak liu, “rekonsiliasaun tenke mai hosi laran, hosi fuan, la’os ita halo rekonsiliasaun hodi buka votus”, akuza.

Mari Alkatiri mos hatutan tan katak, “rekonsiliasaun entre povu Timor no Indonesia la presiza, presiza duni atu iha amizade (…) iha fator tolu iha ita nia relasaun ho Indonesia: povu ho povu, Estadu ho Estadu no problema timoroan sira ne’ebé moris iha Timor Osidental”.

Líder Fretilin ne’e mós kritika konvite ne’ebé PR halo ba autonomista Eurico Guterres atu ba Timor ba selebrasaun sira iha loron 28 fulan Novembru no afirma katak Loron Restaurasaun Independensia hanesan loron nasional no la’os kestaun pesoall,  povu tomak  tenke envolve. 

“Ida ne’e la’os assuntu  pesoal, tenke envolve povu tomak. Ema sira ke mai, sira mai atu tur hakmatek laos atu hetan problema (...), karik sira hetan problemas sira hakarak fila fali e depois Indonesia la simu sira, tenki kuidado”, esplika.

Mari Alkatiri kestiona karik Ramos-Horta sei simu Eurico Guterres iha nia uma no fó han nia karik nia (Guterres)  mai ba halo selebrasaun Restaurasaun Independensia.

“Sira dehan katak iha loron 28, Prezidente sei konvida Sr. Eurico Guterres, aii, no nia konvida ba han iha nia uma? 28 Novembru loron nasional, ita tenke konsulta ema barak, la’os dehan bele ka la bele konvida ema, tenke rona ema”, nia akresenta.

Mari Alkatiri sujere ba Prezidente Repúblika atu inklui povu no entidade sira seluk iha prosesu rekonsiliasaun ne’e, atu nune’e labele mosu konflitu entre timoroan sira iha territoriu no sira ne’ebe hela iha Timor Osidentál.

Ramos-Horta ba haree Eurico Guterres, iha Kupang, iha semana kotuk hodi ko’alia kona ba planu rekonsiliasaun atu nune’e bele taka akontesimentu violentu ne’ebé perpetra hosi milisia indonéziu sira iha tinan 1999.

Referendu realiza iha 30/08/1999 , ho partisipasaun tomak liu 90% iha referendu no 78,5% votus, mak Povu Timór rejeita ka la simu autonomia ne’ebé Indonézia propoin, hakarak hili mak independênsia formál.

Maski nune’e, milisias pró-Indonézia sira atua nafatin iha Territóriu laran tomak, hodi ataka mós sede UNAMET ( observadores Nasoens Unidas nian) no provoka Bispu D. Ximenes Belo sai ba Austrália, Kay Rala Xanana Gusmão simu azilu iha embaixada ingleza iha Jakarta. Milisias anti-independênsia sira sei kontinua oho ema barabarak, simu kilat no kro’at husi membrus ezêrsitu Indonézia, tanba la simu rezultadu referendu.

Fonte, GMNTV.