Karik Maun Lere maka tenki sukat ibun tanba koalia mangame ona, hasoru demokrasia no joven sira

Oan Kiak

Maun Lere herói boot, ema ke luta barak hodi Timor Lorosae hetan demokrasia nomos independensia maibe foin komesa koalia mangame deit ho hanoin anti-demokrasia, uainhira fo’o entrevista sira ba media no haruka joven sira sukat ibun uainhira koalia hasoru Maun Xanana kona ba Naktuka.

Maun Lere, Xanana Gusmão ema herói boot iha Timor Lorosae, maibe ohin loron nia laos herói ona, Maun Xanana sai fali ema traidor da pátria tanba ukun sabraut no hasoru Maubere Oan sira, ukun deit hodi ema elite no otonomistas goza Maubere Oan nia osan. Maun Xanana nia governu hanesan lolos ditadura ida, haree deit saida maka akontese ho professor sira ke halo manifestasaun, sira baku, kaer sira no sulan ba sela, hanesan lolos Suharto nia rejime.Triste tebes.

Maun Lere haruka joven sira sukat ibun maibe ami nia lian, joven nia lian maka mundo rona uainhira Massacre Cemitério Santa Cruz akontese, mundu tau matan ba Timor Lorosae tanba ami joven sira la nonok uainhira tenke defende rai ida ne’e ami prontu mesmo ke hatene ke ami bele mate hotu, ami la tauk. Sei la tauk ohin loron se se deit.

La iha ami nia lian laiha independensia, tanba joven nia korajen no asaun iha Novembru 1991 maka Timor Lorosae hetan ukun rasik aan. Indonesia mos hakarak sukat ami nia ibun, maibe la konsegue no maun Lere mos la konsegue no diak liu lalika haruka ema sukat ibun tanba ema rihun ba rihun mate hodi ita hotu hetan demokrasia nomos liberdade espressaun. Kompreende, Maun Lere? 

Liberdade espressaun nomos demokrasia laos imi lider sira  mesak nia kusta, laos Maun Xanana ka Maun Lere nia kusta mesak, Maubere Oan barak tebes mos luta no mate ba independensia, imi la luta mesak.

Ema barak mate, joven barak mate hodi imi agora tur iha imi nia fatin no goza benefisiu independensia hot-hotu. Osan ba imi, osan mina rai ba imi goza mesak deit, kadeira ba imi deit ,status ba imi, laos deit ba imi,  maibe imi nia oan sira nomos imi nia  familia mos goza, imi MESAK maka goza independensia ida ne’.Maubere Oan tur no hateke deit imi goza sira nia osan. Triste, triste tebes.

Besik Maubere Oan nia kiak, terus, halerik  no susar imi lideres hotu riku matak, hakarak tan saida? Hakarak sukat Maubere Oan nia ibun? Tanba sa? Ida ne’e pekadu boot Maun Lere.

Uainhira povu ka joven komesa hahu koalia no kritika imi, Maun haruka povu sukat ibun? Tanba sa, imi Maromak ka? Lae, imi laos Maromak, imi merese ami kritika duni, imi laos boot liu povu, se imi sala, ami kritika no imi tenke simu hodi hadia imi nia aan, laos haruka ema nonok. Sa demokrasia maka imi professa, sa Konstituisaun maka imi lee? La iha sentidu! 

Imi hotu katuas ona, tenki koalia ho matenek, laos koalia hanesan ema beik, tanba imi tenki sai ezemplu diak  ba joventude no agora imi nia komportamento imoral ne’e halo ami moe, la edukativo, la konstrutivo, imi koalia hanesan Timor Lorosae imi nian? Laos imi nian, Maubere Oan nian, kompreende Maun Lere?

Maun Lere karik maka tenki sukat ibun tanba koalia mangame deit, hasoru demokrasia no la respeita Maubere Oan barak ke mate hodi ita bele hetan liberdade espressaun. Karik Maun Lere iha tempu ruma, lee lae ita lei inan hodi persebe saida maka Estadu Direitu Demokratiku nune’e bele  respeita sidadaun sira nia direitos konstitusionais hodi la bele koalia arbiru no hasoru demokrasia no ema sira nia direito.

Maun Lere halo kritika barak iha media maibe hau la rona Maun kritika hasoru governu kriminozu ida ne’e, Maun Xanana nian. Krizi aimoruk,krizi hospital sira, krizi servisu fatin,  krizi eskola, krizi folin sassan nomos lei indulto hodi fo’o perdaun ba Emilia Korrptor Pires. Tanba sa? 

Maun Lere agora sai lider FRETILIN , partido opozisaun, Maun nia servisu no dever maka kritika hahalok aat ke Governu Maun Xanana nian halo, laos ba konkorda ho hot-hotu ke governu halo. Iha kazu Naktuka karik povu la hakilar, Maun Xanana sei faan ita nia rai no Maun Lere sei defende traidor da pátria ida ne’e? Tanba sa? 

Uainhira Maun Xanana kaer joven feto sira nia susun, re’i sira nia ibun, buti no lamas joven feto sira maibe Maun Lere la hakilar hodi hapara hahalok kriminozu ida ne’e hasoru ita nia feto sira. Joven feto sira  tenke submete deit ba Maun Xanana nia bulak  seksual  hodi nia hetan  satisfasaun ba nia hakaran seksual. Maun Lere la defende joven feto sira nia direito, Maun Lere sukat metin Maun nia ibun, los ka lae? Tanba sa? 

Saida ke Maun Xanana halo hasoru feto joven sira, ida ne’e krime tuir ita nia  Kodigu Penal, maibe imi hotu nonok, maibe uainhira joven sira ezerse sira nia direito hodi kritika governasaun Maun Xanana nian, Maun Lere haruka sira nonok. Tanba sa?  

Loron ida povu sei hamrik hasoru imi hotu hodi konkista dala ida tan sira nia direito no liberdade tomak, povu sei hamrik hasoru traidores da pátria no neo- kolonialistas foun iha Timor Lorosae!