Ramos- Horta viola Konstituisaun bainhira ba Índia no bele lakon ninia kargu

Timor Hau Nian Doben

Prezidente da Repúblika, Ramos-Horta halo violasaun ba Konstituisaun Timor nian bainhira nia ba halo vizita de Estado ba Índia loron balun liu ba,  tanba nia la iha konsentimentu Parlamentu Nasionál nian,  Xefi Estado la husu autorizasau antesipada, iha aviaun leten maka haruka surat husu permissaun.

Tuir ita nia Konstituisaun, Artigu 80 dehan katak PR labele sai hosi territoriu se la iha konsentimentu hosi Parlamento Nasional (PN) no karik la kumpre regra ida ne’e, Xefe Estadu bele lakon mandatu.

Artigu 80

 (Auzénsia)

1. Prezidente-Repúblika labele sai husi territóriu nasionál se la iha konsentimentu ParlamentuNasionál nian eh, Parlamentu la halibur karik, tenki hetan konsentimentu husi Komisaun Permanente.

2. La kumpre regra iha no.1 hanesa determina iha artigu ne’e karik, nia sei bele lakon ninia kargu, tuir lei haruka iha artigu nia regra uluk ba.

Tuir Diretor Asia Justice and Rights (AJAR), José Luis Oliveira iha entrevista ba media lokal nia dehan katak Prezidente Repúblika viola Konstituisaun tanba iha aviaun nia laran maka informa PN kona ba nia viajen Estado. 

“ Prezidente molok atu halo viajen tenke submete ba Parlamento e em nome do povu PN tenki aseita i tanba nia reprezenta povu ne’e (...) nia iha aviaun leten maka fo’o hatene Parlamento, ne’e viola Konstituisaun. Uluk maun sira ne’e dehan sira atu hatun fali orden konstitusional, agora iha ne’ebe? Iha ne’ebe? Ne’e ladiak, viola konstituisaun”, deklara Diretor Ajar ba media refere.

Ramos-Horta durante kampana eleitoral halo kritika makaas kona ba sistema judisial ke eziste no halo promessa barak katak se sai Prezidente sei hadia sistema ida ne’e, maibe to’o agora viola Konstituisaun  ona no halo lei indulto foun hodi liberta kondenada fujitiva Emília Pires.

Tuir fontes blogue ida ne’e Prezidente Parlamento Nasional, Maria Fernanda Lay, hatete ona katak, “PR nian gabinete haruka Karta ba PN durante deputado sira feriado no la hetan aprovasaun hosi PN”. 

Fonte ida ne’e dehan tan, “Entaun, PR maske hatene deputado sira feriado maibe haruka Karta no nunka hein too aprova nian pedido, ba tiha de'it. Ida ne'e, intensaun aat no presiza kondena”.

Tuir ita Lei Inan komportamento Ramos-Horta nian viola ita nia Konstituisaun no karik lei aplika duni, Prezidente nia hahalok bele garante nia lakon nia kadeira hanesan Prezidente da Repúblika.