Fó Tan Indultu Sein Prizaun, Sosiedade Sivíl Sei Hato’o Petisaun Hasai Dadur iha Bekora, Gleno no Suai

Timor Post 

DILI, (timorpost.com) — Peskizadór AJAR, Inocencio de Jesus Xavier, hatete relasiona ho deklarasaun Prezidente Repúblika (PR), José Ramos Horta, iha posibilidade sei uza nia kompeténsia ba lei foun indultu hodi fó tan indultu ba arguidu António da Conceição ‘Kalohan’ ne’ebé tribunál kondena prizaun efetivu tinan 5 ba krime partisipasaun ekonómia no negósiu, tuir loloos labele tanba lei indultu foun ne’e iha inkostitusionalidade.

Nia akresenta, espera Provedoria Direitu Humanu no Jistisa (PDHJ) bele uza nia kompeténsia hodi husu ba Tribunál Rekursu atu halo fikalizasaun abstrata ba inkostitusionalidade lejislasaun ba lei indultu ne’ebé Parlamentu Nasionál halo ona revizaun, hodi fó direitu tomak ba Prezidente Repúblika hodi fó indultu, problema mak desizaun Prezidente Repúblika nian ne’e Prezidente rasik mak proponente ba lei ida-ne’e atu bele fó indultu tuir nia hakarak de’it.

“Ami-nia haree katak rai ida-ne’e di’ak, mak Prezidente Repúblika uza nafatin nia kompeténsia ne’e di’ak liu ami mos organiza halo petisaun ida husu atu Prezidente Repúblika uza nia kompeténsia hasai hotu dadur sira iha prizaun tolu, Bekora, Suai no Gleno, hodi nune’e dadur sira ne’e hasai hotu, labele uza kompeténsia ne’e atu fó de’it indultu ne’e ba ema boot sira, ne’ebé ema ki’ik imi kontinua kondena hela iha prizaun. See karik, Prezidente Republika hakarak halo ida-ne’e, di’ak liu justisa lalika iha ona, husi Prezidente Repúblika mak halo de’it ona nia funsaun nu’udar Prezidente Repúblika no judikativu hodi fó indultu,” dehan Inocencio de Jesus Xavier, ba Timor Post liuhosi telefone, Domingu, (14/01).

Nia hatutan, “Ami haree katak Prezidente Repúblika uza lei indultu ne’e hodi komuta ho pena ne’e nu’udar abrigu ba nia atu uza nia kompeténsia hodi fó indultu, tuir loloos ida-ne’e labele. Tuir loloos tenke kumpri métodu de pena, agora métadu de pena ne’e laiha ne’e nusa mak ita fó de’it indultu ne’e, entaun dadur sira iha prizaun ne’e hasai hotu de’it, Prezidente Repúblika mós bele fó indultu ba sira para hasai hotu de’it”.

Inocencio hatete, lei indultu ida agora, lei ne’e mai atu haburas imunidade atu salva ema, autór kriminozu sira iha prosesu krime ruma.

Tuir nia, indultu ne’e tenke akontese iha loron boot la’os loron bai-bain, ida-ne’e mak problema uitoan, karik mak Prezidente Repúblika fó indultu tan ba arguidu António da Conceição ‘ Kalohan’ ba futuru rai Timor-Leste ne’e aat ona, husi autór reziladór sira, agora see mak atu salva rai ne’e, ida-ne’e povu mak tenke reafirma nia posizaun, ema hotu-hotu tenke hamrik hodi ko’alia kona-ba problema sira ne’e.

“See ita nonok Prezidente Repúblika sei lori ita ba dezastre boot, depois orgaun judisiáriu sira la fiar, entaun di’ak liu taka tiha tribunál ho prizaun de’it, para absolutamente Prezidente Repúblika mak uza hanesan Estadu monorakia no Estadu ditadura ba ida-ne’e, ita-nia rai ne’e moras todan ho lideransa José Ramos Horta nian, nu’udar Prezidente Repúblika lori rai ida-ne’e ba dezastre boot, liuliu asuntu justisa,” afirma Inocencio.

Aleinde ne’e, Prezidente Repúblika nomeia sinór António da Conceição ‘Kalohan’ sai Embaxadór Indonézia ne’e tuir sosiedade sivíl nia haree ne’e iha prosesu rua, aktu polítiku no aktu legál formativu, tanba aktu Prezidente Repúblika nian nee konsiderasaun ba buat ida prezunsaun inosénsia.

Prezunsaun inosénsia ne’e, ita labele hatete ida- ne’e sala, priméiru kuandu desizaun finál husi tribunál seidauk iha, ne’e Prezidente Repúblika bele fó pose ba nia atu bele asume kargu saida de’it, maibé ida-ne’e kestaun normativu, agora deskrisaun morál, polítika Prezidente Repúblika atu asegura boa governasaun ba rai ida-ne’e, tuir loloos ema sira rekor la di’ak, labele tanba ida-ne’e kebra dignidade Estadu,”nia hatete.

Peskizadór ne’e hatete, embaixadór nu’udar reprezenta Estadu ba rai-liur mak deripenti polísia ba kaer ne’e afeita ba dignidade Timor nian, desizaun Xefe Estadu nian ne’e bele hamoe Estadu RDTL, no konsidera mós nu’udar lasu polítiku ida hodu hamoe António da Conceição ‘Kalohan’.(*)