Jornal Nacional Diário
Sosiedade Sivil sira husu ba Prezidente Republika (PR), Taur Matan Ruak, atu veto tiha Orsamentu Retifikativu (OR) ho montante US$ 390,7 milloens, ne’ebe aprova ona ho unanimidade husi Parlamentu Nasional.
“La’o Hamutuk sujere ba PR atu veto OR 2016 atu bele salva sustentabilidade fiskal, sustentabilidade fundu petroliferu, bele salva futuru jerasaun sira liu husi la gasta osan arbiru,”esplika peskizador La’o Hamutuk, Juvinal Dias ba jornalista iha nia kna’ar fatin Bebora Dili, Segunda (18/07).
Tuir Juvinal Dias, OR ne’e la’os maioria ba dívidas, maior parte ba projetu infraestrutura hanesan Supply base ho Portu Tibar inklui drainazen iha Dili ne’e.
“Ponto de vista Sosiedade Sivil maka ami hanoin la nesesariu atu iha tinan ida ne’e iha OR,”hateten Juvinal Dias.
La nesesariu tuir Juvinal Dias katak, Portu Tibar, lolos ne’e Governu tenki preve ida ne’e iha orsamentu original tinan 2016 antes, tanba sira halo predisaun antes, maibe sira finji lakohi tau.
“Tanbasa maka ami dehan OR labele iha tanba iha mos projetu supply base, projetu supply base nian kontratu Tribunal la fo vistu, ita agora seidauk iha follow up husi Tribunal de Contas,”dehan Juvinal Dias.
Juvinal Dias hatutan, kompañia Koreana Hyundai rasik sira sai ona husi kontratu ida ne’e, signifika katak, la iha kontratu ba kompañia ida ne’ebe maka manan kontratu, entaun la iha razaun tau OR ba projetu supply base, impossivel ba Governu atu halo tenderizasaun lalais liu ba projetu supply base.
“Ami hanoin katak, ladun lejitimu atu halo tenderizasaun ne’ebe maka lalais liu dentru fulan ida ne’e nia laran, depois implementa lalais iha tinan ida ne’e nia laran. Se Governu seriu ba implementasaun projetu supply base, sira tenki halo re-avaliasaun ba kustu projetu, benefisiu projetu, wainhira sira serteza kuandu projetu ne’e fo benefiu duni, entaun orsamentu bele aprova iha tinan 2017 nian. Infelismente projetu sira ne’e la iha analiza sosial, la iha analiza ekonomia no ambiental ne’ebe klean, entaun ami nafatin duvida projetu ne’e fo benefisiu,” hateten Juvinal Dias.
Nia hatutan, maske polemika politika bele akontese maibe ne’e maka dehan valor demokrasia.
“Importante maka ita tenki salva interese povu Timor Leste, la’os interese partidaria nian ka grupu ida nian ba eleisaun tinan 2017 mai,”dehan Juvinal Dias.
Juvinal Dias afirma, kona ba Kompañia Hyundai retira husi projetu supply base, Tasi Mane, tanba projetu ne’e laiha serteza ba kontratu.
“Kompanha ida labele gasta sira nia tempu sira nia enerjia ba projetu ne’ebe maka la klaru, kompanha nia objetivu maka buka osan, la’os mai hein, se sira hein deit iha ne’e ba tinan ida, sira lakon rekursu,”esplika Peskizador La’o Hamutuk, Juvinal Dias.
Juvinal hateten, buat ne’e akontese tanba Estadu nia planeamentu ba projetu supply base ne’e komplikadu, sira la honestu ba publiku, sira inventa dadus kustu bo’ot liu, sira koko atu subar husi publiku la transparante, depois sira asina kontratu nein media ida hatene.
“Taka ba publiku, sira iha intensaun ne’ebe maka ladiak ba projetu ida ne’e. Depois sira involve kompañia ida ne’ebe iha kazu mos, kazu ba korupsaun lubuk iha Korea mai halo fali projetu ida ne’e,” hateten Juvinal Dias.
Juvinal Dias dehan, tuir La’o Hamutuk nia opiniaun, bainhira kuandu kompañia sai ona husi kontratu ba projetu supply base ne’e, diak liu labele tau osan tan.
Iha parte seluk, Diretora Interina Forum Tau Matan (FTM) Zelia Fernandes konsidera, orsamentu ne’ebé mak tinan-tinan Parlamentu Nasional (PN) aprova ho montante bo’ot ne’e, balun tama ba ministru no sekretariu Estadu sira nia bolsu, tamba ne’e mak mosu dividas.
“Ha’u haree ezekusaun orsamentu kada tinan fraku tebes iha jestaun, tamba maioria ezekuta osan la tuir planu ne’ebé mak iha no osan hirak ne’e ba ema balun nia bolsu de’it, hodi hariku an depois Estadu mak selu fali,”hatete Zelia Fernandes.
Tuir nia, tenki halo investigasaun klean ba membrus Governu, hodi hatene tanba sa mak dividas ne’e iha hela deit, nune’e povu bele hatene.
Nia mos konkorda ho eis Primeiru Ministru atual sekretariu Jeral Partidu FRETILIN Mari Alkatiri katak, wainhira hala’o investigasaun ba membru ho sekretariu Estadu sira mak iha sala ruma tenki prosesa tuir justisa ne’ebé mak iha katak, sala tenki ba toba iha hotel Becora, tamba osan ne’e povu nian.
Nia akresenta, iha tinan ida ne’e total orsamentu ho montante $1.5 bilioens ne’ebé aumenta tan ho orsamentu retifikativu konta dehan katak, hamutuk $1.9 bilhoes ne’ebé husi orsamentu ne’e konta sei laiha dividas, maibé realidade iha dividas nafatin.
Nia mos sujere ba ministerio sira katak, wainhira halo planu tenki tuir kapasidade ne’ebé mak iha, labele husu osan bo’ot, maibe ezekuta fraku iha jestaun.avi/tos
.
Sem comentários:
Enviar um comentário
Nota: só um membro deste blogue pode publicar um comentário.