Hakilar no baku meja maka marka arranke debate iha Parlamentu timoroan

.

Hakilar, baku meja no krítika ba prezidente Parlamentu Nasionál timoroan maka marka iha arranke debate parlamentar ne’ebé laiha presedente, insiste hosi partidu boot, CNRT, atu hili meza foun parlamentu nian.

Tensaun ne’e hahú mosu bainhira prezidente Parlamentu Nasionál, Vicente da Silva Guterres, Congresso Nacional de Reconstrução Timorense (CNRT), loke debate kona-ba rekerimentu bankada nian hosi nia partidu atu  substitui ka hala’o eleisaun ba prezidente Parlamentu Nasionál no Meza Parlamentu.

CNRT defende eleisaun ba  meza foun tamba lakon ona konfiansa ba iha prezidente  Parlamentu Nasionál (PN).

"Ba dahuluk iha istória PN nian no ba  República Democrática de Timor-Leste. Ida ne’e sai asuntu importante tebes ba Estadu, ho nia implikasaun ba vida povu nian", nia afirma.

Vicente da Silva Guterres husu atu debate ho "kalma no hakmatek" no afirma katak  rekerente sira tenki  funda ho " klaru" rekerimentu ne’e hodi fó tempu ba nia no membru sira iha  meza ne’ebé hakarak atu  intervein.

Komentáriu Vicente Guterres nian ikus mai hamosu krítika maka’as hosi bankada nia partidu, ne’ebé interrompe nia diskursu kritika komentáriu hirak ne’e, inklui ho baku meza.

Liliu bainhira prezidente parlamentu hatete katak ne’e responsabilidade hotu-hotu nian "evita golpe iha órgaun soberania PN , Governu, Prezidénsia Repúblika nomós golpe militar".

Husu fila fali atu "kalma no hakmatek no debate labele ho emosaun" maski iha kauza "asuntu sensível", tenta atu esplika  ida ne’ebé  konsidera faktu ne’ebé  kauza ba iha krize atuál.

"Ha’u iha kauza no hakarak koa’lia. Ita tenki fó tempu ba rekerente maibé tempu ne’ebé fó ba pelumenus sira ne’ebé haree karik bele halo deklarasaun ruma. Povu sira lakompreende no deputadu barak seidauk kompreende", nia afirma, bainhira deputadu barak hatete katak karik di’ak liu limite ba debate rekerimentu ne’e.

Liliu kona-ba komentáriu krítiku sira hosi  Prezidente Repúblika iha finál tinan kotuk, ne’ebé lori nia veto ba orsamentu, no desizaun ezonera xefe Estadu maiór jerál forsa armada (CEMGFA).

"Maibé razaun fundamentál hosi problema ho PR tamba saida hafoin ida ne’e nia kria kedas partidu polítiku ida. Iha kualkér atitude, kualkér pozizaun  PR nian, hahú senti katak ha’u fó vantajen ba partidu polítiu ne’e. Maibé ita tenki haree ninia faktu ", nia haktuir.

"Ha’u hetan akuzasaun iha jornál sira, rona no lee maibé ha’u laresponde. Ohin ha’u hakarak  uza tempu ne’e atu esklarese buat hirak ne’e hotu no responde buat ne’ebé koa’lia kona-ba ha’u, difamasaun ba ha’u hanesan alvu iha komunikasaun sosiál", nia afirma.

Natalino dos Santos, líder bankada CNRT, lee  fila fali rekerimentu ne’e, ho argumentu hodi hakotu bloku koligasaun ho Partido Democrático (PD) no hafoin  insiste iha lejitimidade atu  hili fila fali meza parlamentu.

"Ne’e laiha relasaun ho ezonerasaun ka kestaun hirak ne’e. Ne’e  rekerimentu ne’ebé hetan  assina hosi deputadu 29  partidu nian. Deputadu  sira assume kargu polítiku tuir desizaun partidu nian", nia haktuir.

"Karik iha asuntu polítiku atu debate iha partidu, hala’o debate iha bankada ka iha partidu. Iha ne’e ita debate  rekerimentu. No  plenáriu hanesan  órgaun soberanu, karik plenária deside, fó apoiu, kontinua prosesu ne’e ba eleisaun. Hanesan  prosesu ida  normál", nia konsidera.

Líder bankada CNRT ne’e insiste katak  Vicente Guterres "laiha ona  konfiansa hosi partidu no hosi deputadu bankada " no, tamba ne’e, "laiha ona autoridade".

"Karik laiha konfiansa oinsa maka  prezidente bele halo ninia servisu? Ha’u hanesan prezidente bankada mai no  sé ha’u nia kolega sira laiha ona konfiansa mai ha’u tenki resigna-an. Ha’u husu ba señor PR  bele foka ba rekerimentu no labele ba asuntu seluk", nia konsidera.

Adriano do Nascimento, hosi  PD no hanesan vise-prezidente parlamentu, insistie katak lakompreende  argumentu CNRT nian, afirma katak ninia partidu rejeita katak iha momentu balun sira  viola akordu koligasaun ho CNRT.

"Koligasaun lasignifika katak ami labele iha ami nia pozisaun. Maibé  sempre iha diálogu. Ami sempre diálogu ho CNRT no kontribuí hodi ultrapasa situasaun difísíl", nia hatete.

José Luis Guterres, líder hosi  bankada Frente Mudança, deklara katak ninia partidu apoiu iha mudansa, afirma katak  ninia partidu "kumpre misaun ba Estadu no povu" no konsidera"normál" prosesu mudansa iha lideransa.

"Ha’u iha konsiénsia hakmatek atu kumpre. Ita iha konjuntura foun, ho dezafiu internu ne’ebé maka’as no internasionál. Ita Presiza iha konsensu nasionál atu  luta ba harii Estadu ne’e , hodi defende direitu povu Timór nian", nia afirma.

"Tantu iha governu hanesan moos iha parlamentu ita tenki iha konsensu nesessáriu hodi iha  forsa no enerjia atu defende povu Timor-Leste. Apoiu eleisaun ba meza", nin afirma.

SAPO TL ho Lusa

.