SE MAK TAUK LOLOS HO GENERAL LERE ANAN TIMUR NIAN REFORMA?

.

Fidelis Leite Magalhaes - Cambridge, Massachusetts, 16 de Fevereiro de 2016

Ita hotu bele hare momos hela razaun naksubar  hirak nebe’e halo mosu polemika artifisial (polemika falsu) nebe’e maka partidus politiku sira ho assentu parlamentar foti kona ba desizaun Prezidente da Republika nian nebe’e husik Major-General Lere Anan Timur  tama ba reforma.

Prezidente da Republika sempre fiar no halao tranzisaun natural, progresiva no nebe’e tau Forsas Armadas iha poder politiku nia okos. Prezidente da Republika fo ezemplu iha 2011 iha nebe’e nia rasik husu atu ezonera husi nia knar nudar CEMGFA para fo fatin ba Major-General Lere Anan Timur.

Ho problemas lubun barak ita tenke resolve iha ita nia nasaun laran hanesan kiak no problema sira iha edukasaun no justisa i iha planu externu nebe’e iha iha desputa no konflituidade, Parlamentu Nasional sei iha tempu hodi diskuti kona ba Prezidente da Republika nia desizaun. Parlamentu la preokupa ho faktu katak situasaun ida foin lalais ne’e husik ou hamamuk poder politiku nia kontrolu ba Forsas Armadas.

Sira la preokupa katak Governu haruka ba mai nafatin deit proposta nebe’e Prezidente da Republika fo fila tiha ona. Proposta ikus nebe’e Prezidente simu ne’e hanesan nafatin ho ida nebe’e sira haruka mai antes wainhira mandatu ba lideransa militar nian sira seidauk hotu. Bele dehan no esplika oi-oin kona ba klauza “sob-proposta”, maibe’e “sob-proposta” la dehan se proposta inisial la passa haruka mai ida hanesan no muda mak data. Ne’e obriga!

Ne’e hanesan Governu mos la preokupa wainhira Prezidente da Republika la halo nomeasaun tanba sira rekuza atu altera proposta. Sira la preokupa wainhira General nian mandatu hotu ona sem solusaun ruma nebe’e lolos. Sira so preokupa maka wainhira Prezidente da Republika foti duni desizaun tanba deit la tuir saida maka Governu hakarak.

Deputadu sira ho assentu parlamentar invoka desputa/haksesuk ida kona ba interpretasaun ba Konstituisaun hodi tenta atu evita General Lere fila ba vida sivil no exerse tomak fali nia direitu hodi partisipa iha politika.

Sira dehan General merese respeitu, buat ida nebe’e Sr. Prezidente da Republika nebe’e luta hamutuk ho nia durante tinan 24 hatene liu. Maibe’e invoka “respeito” hodi halo “preso” ou “kesi metin” General iha apartidarismu nebe’e Forsas Armadas exige no hodi impede nia fila ba politika nebe’e nia uluk okupa ne’e laos respeitu. General Lere, antes muda ba vida militar iha ailaran, okupa kargu politiku superior. Nia ate kaer kargu politiku as liu Prezidente atual nebe’e sempre iha militar.

Desde tinan kotuk kedas maka General Lere anunsiu tiha ona ninian vontade atu sai husi Forsas Armadas no passa ba reforma. Lolos ida ne’e maka halo sirene sira lian arbiru iha Quartel-General partidus politiku sira nian para General labele fila ba vida politika.

Sira ameasa Prezidente da Republika, uniku orgaun nebe’e hola desizaun ruma kona ba assuntu ne’e.

Buat hirak nebe’e ita hare’e ne’e nudar tuan ka bosan ona no husi ema nebe’e moris la ho hakmatek iha hanoin.

Buat sira ne’e hotu tanba deit tauk atu General la bele fila ba vida sivil. No tauk ba saida deit maka General bele halo iha vida sivil.... Afinal se maka tauk los ho General nian reforma?

Ler a versão em Português aqui.

.