PR kestiona "instrumentalizasaun polítika" iha desizaun hodi demite líder militár

.

Prezidente "hakfodak" ho ida ne’ebé hatete "instrumentalizasaun polítika" iha nia desizaun "naturál no konsekuente" hodi demite xefe forsa armada sira-nian, hatete fonte Prezidénsia nian ba Lusa.

Pozisaun ida ne’ebé Taur Matan Ruak reforsa iha karta mak haruka ba primeiru-ministru, Rui Maria de Araújo, iha ne’ebé insiste katak sempre tenta ho Governu atu buka "solusaun konbinadu" ba kazu ne’ebé iha loron hirak ikus ne’e hamosu tensaun polítika maka’as iha nasaun.

Iha kauza ne’e desizaun xefe Estadu nian hodi demite Xefe Estadu-Maiór Jenerál Forsa armada sira-nian (CEMGFA), majór-jenerál Lere Anan Timur, no nomeia brigadeiru-jenerál Filomeno da Paixão de Jesus hanesan nia susesór.

Taur Matan Ruak la tuir proposta Governo nian, ne’ebé defende atu renova mandatu Lere Anan Timur nian.

Kazu ne’e asume kontornu polítiku ho forsa parlamentár sira estuda hela eventuál prosesu kontra Prezidente Repúblika tanba viola nia obrigasaun konstitusionál, karik avansa, bele hatun Taur Matan Ruak.

Dokumentu no korrespondénsia ne’ebé Lusa hetan asesu hatudu intransijénsia hosi parte rua, ho primeiru-ministru, iha karta mak haruka ba xefe Estadu iha loron 12 fevereiru manifesta "preokupasaun" kona-ba desizaun ne’e no refere ba "rezerva konviksaun legalidade no konstitusionalidade" hosi opsaun ne’ebé foti.

Rui Maria de Araújo haree ba dook no sugeje katak bele "interpreta desizaun ne’e hanesan hamenus apoiu instituisaun la ho normál", nune’e, hanesan nia hatete katak fó hanoin ona iha reuniaun atu mantein ho Taur Matan Ruak iha loron 11 fevereiru, publikasaun dekretu prezidénsia nian "mantin suspensa atu hein solusaun kordenadu entre Prezidente no Governu".

Iha resposta iha loron hanesan, Taur Matan Ruak esplika motivu hosi nia desizaun no garante peskiza "didi’ak ona" atu nia pozisaun "hetan konsiderasaun iha prosesu konsertasaun" desizaun, sein Governu altera nia pozisaun.

Iha kazu ne’e, no tanba la iha akordu, "dever Prezidente Repúblika nian atu ezere nia kompeténsia konstitusionál" hodi evita situasaun interinidade iha komandu F-FDTL mantein eternamente.

Prezidente, Taur Matan Ruak hakerek katak, "la limita atu ofisializa proposta órgaun soberania sira-nian", nune’e proposta Governu nian la kesi xefe Estadu.

" Prezidente la’ós notáriu. Nia hanesan komandante supremu forsa sira-nian. No interpretasaun kompeténsia la bele transforma proposta Governu nian ba desizaun", subliña fonte Prezidénsia nian.

Lere Anan Timur troka Taur Matan Ruak, bainhira nia deside atu fila ba vida sivíl, iha loron 06 outubru 2011, nune’e nia mandatu tinan haat termina formalmente iha data hanesan iha tinan kotuk.

Iha situasaun ne’ebé hanesan, ho mandatu atu hotu iha data ne’e, iha vise-CEMGFA (brigadeiru-jenerál Filomeno da Paixão de Jesus) no xefe Estadu maiór forsa armada (CEMFA), no ida ikus, koronél Falur Rate Laek, kumpre ona mandatu rua tutuir malu, ida-idak tinan rua, máximu ne’ebé lei permite.

"Horikedas altura ne’e hotu-hotu (iha xefia F-FDTL) iha situasaun interinidade", rekorda fonte Prezidénsia nian no hanoin hikas  katak estatutu foun militár sira F-FDTL nian, hosi marsu tinan kotuk, determina pasajen ba rezerva na sira tinan 60.

Prezidénsia rekorda mós katak Lere rasik hatudu vontade ha inísiu 2015 atu husik komandu, aspetu sira ne’ebé, tuir fonte ne’ebé Lusa rona "la hetan konsiderasaun hosi Governu".

Proposta ezekutivu nian (ho data 16 outubru) to’o ba Taur Matan Ruak iha 26 outubru - "no Prezidente la rona", esplika fonte prezidénsia nian- katak devolve hika siha loron 05 novembru.

Tuir fonte ne’ebé hanesan, Governu la haruka proposta foun, no Taur Matan Ruak retoma asuntu iha inísiu tinan ne’e, no buka proposta foun hosi ezekutivu iha reuniaun Konsellu Superiór Defeza no Seguransa nian iha loron 04 fevereiru.

Ezekutivu mantein nia proposta, no “obriga” Taur Matan Ruak atu "konsidera sira-nia opsaun" no deside katak la nomeia CEMGFA foun bele konstitui  violasaun hosru sira-nia kompeténsia.

"Iha propostas irrekonsiliável ne’e, hatama PR iha armadilla, bele hatete katak nia tenke tuir proposta Governu nian. Ne’e signifika transforma proposta ba desizaun", refere fonte ne’e.

SAPO TL ho Lusa

Foto de Presidência da República de Timor-Leste.

.