Fretilin bolu Xanana “koruptu boot” no kompara nia ho "Suharto", maibe amnésia ataka ona sira?

.

Kai Buti

Uluk liu buat hotu  hau hakarak foo hau nia parabéns nomos agradese ita nia Prezidente da Repúblika, Taur Matan Ruak, tanba ninia excelente intervensaun horseik iha Parlamentu Nasional. Matan Ruak hatudu dala ida tan ba Timor Oan hotu-hotu ninia postura hanesan Ema Estadu (Estadista) nomos hanesan politiku ida ke korajozu no la tauk koalia hodi defende povu kiik no kbiit laek ninia interese.

Bainhira hau rona liafuan ke ita nia Prezidente hatoo ba senhores deputadus sira, hau nia matabeen monu ho emosaun tanba hau nunka hanoin katak loron ida hau sei rona politiku Timor Oan ida koalia hanesan Taur koalia iha Uma Fukun. Presiza korajen hodi enfrenta “sira” no la tauk dehan saida mak ita nia Maun Boot dehan. Ami povu tenki basa liman ba ita nia Prezidente, tenke basa liman ba Senhor ida ne’e.

Dr. Lu-Olo, senhor ida ke hau respeita tebes no hau laiha nein buat ida hasoru senhor ida ne’e maibe nia hakerek liafuan ida iha Facebook ke halo hau hanoin barak. Sr. Lu-Olo hakerek  iha lia Português maibe hau ba traduz ba Tetun.

“Laos diskursu ida ka mensajen ba nasaun! Saida mak ami rona lolos mak lian hosi puru opozitor ida ba governasaun nasaun nian. Mau da fita (ema aat) ke la konsegue hatun ideia nein ida ba saida mak dalan loos ba TL hodi lori nasaun ba prosperidade no dezenvolvimentu. Karik la hatene dezenha buat nein ida diak ba TL, ninia liafuan hatoo deit ba anin no anin lori ona. La iha proveitu ba ema nein ida”.

Ópá! Mau da fita? Puru opozitor? Koalia ba anin? Ho haraik aan hau tenki dehan katak Dr. Lu-Olo “desesperado” duni no koalia sabraut tebes no haluha ona deklarasaun balun ke Fretilin halo iha tinan balun liu ba.. Tanba sa mak dehan katak Sr. Prezidente mau da fita? Tanba dehan katak imi ninia “unanimidade” ba hetan deit poder no privilegios? Hau sadik imi hotu hodi kontradiz liafuan ida ne’e. Sr. Prezidente los kedas. Puro opozitor? Dr. Lu-Olo, karik Fretilin halo ninia knaar hanesan opozisaun Sr. Prezidente lalika sai “opozisaun” no ba Parlamentu Nasional hanorin imi, imi nia knaar rasik. Karik Fretilin sei defende Povu Maubere nia direitu, Matan Ruak lalika “dada imi nia tilun”. Imi mak “mau da fita”, imi mak tur iha imi nia kadeira no lembra deit povu bainhira eleisaun besik ona, ne’e mak realidade tristi ida.Se lolos mak mau da fita? Laos Sr. Prezidente... Taur Matan Ruak la koalia ba anin, ema barak rona, basa liman no konkorda ho deklarasaun Jeneral  Ruak nian.

Reasaun seluk ba Prezidente ninia deklarasaun politika mos mai hosi sekretariu-jeral Fretilin nian, Dr. Mari Alkatiri. Lider Fretilin ida ne’e dehan ba ajensia Lusa katak:

“ ...konsidera katak  Prezidente Repúblika Timor-Leste  ne’ebé fó sai iha ohin hanesan "atu dezesperu" iha Parlamentu Nasionál ne’ebé haksumik- an iha imunidade hodi difama líder seluk iha nasaun.

"Halo ha’u sai hamanasa. Ida ne’e hanesan atu dezesperu ne’ebé  lamentável tebes tamba ida ne’e mai hosi Xefe Estadu", hatutan eis-primeiru-ministru Mari Alkatiri, iha deklarasaun ba Lusa.

"Xefe Estadu uza ninia poder atu halo difamasaun tamba hatene katak  nia bele haksumik-an  iha nia  imunidade", hatete  sekretáriu-jerál Frente Revolucionário de Timor-Leste Independente (Fretilin), hodi rekuza halo tan komentáriu.”

Ita-boot mos halo hau hamanasa Dr. Alkatiri, tanba Fretilin iha tinan balun liu ba mos halo akuzasaun barak, karik bele dehan “difamasaun” hasoru Xanana Gusmão no ninia governu AMP, ita-boot sira mos uza imi nia imunidade hodi halo akuzasaun barak hasoru primeiru-ministro Xanana iha tempu ne’eba. Imi sei lembra ka foin hetan kadeira moras amnésia ataka ona imi hotu nia ulun?

Dr. Mari ba dook liu tan ita nia Prezidente nia liafuan horiseik, ita-boot dehan katak “Xanana koruptor boot liu ema hotu iha Timor”, sei lembra ka lae Dr. Alkatiri? Karik amnésia ataka ona ita-boot hau ajuda lae, ita-boot halo deklarasaun ida ne’e ba Jornal i iha loron 17 de março de 2012 ho titulu: “Mari Alkatiri. "Xanana Gusmão é o maior corruptor deste país". Lembra ka lae Dr. Alkatiri? Karik ita boot mos uza imunidade hodi halo difamasaun hasoru Xanana Gusmão? Ka halo propaganda politika hodi manan opiniaun publika? Karik Xanana koruptor boot liu iha Timor, ita boot hatene no la lori ba justisa? Se mak halo difamasaun Dr. Alkatiri? Imi hotu uza imi nia imunidade hodi dehan saida deit ke imi hakarak, maibe Taur Matan Ruak tan deit ba hatoo ninia preokupasaun imi dehan katak “ato desespero”, entaun hau husu imi nia ato ne’e ita ba hanaran saida loos? Oportunista ka moras todan amnésia?

"Ha’u lamenta kona-ba maun Xanana ho maun Mari nia familiár no belun sira hetan benefísiu barak hosi kontratu sira Estadu nian. Señór primeiru-ministru husu mai ha’u karik ha’u hakarak halo inspesaun", nia hatete.

.

Hau hakarak dehan ba Sr. Mari katak Fretilin mos bainhira la hamutuk ho Governu imi mos halo insinuasaun barak kona ba Xanana foo kontratu ba ninia família, ida mak Sr. Nilton Gusmão no seluk mak senhora Zenilda Gusmão , ida tanba kontratu mina ho governu no seluk tanba kontratu fos. Hau triste tanba moras amnésia ataka ema barak iha lideransa Fretilin nian, karik partidu ida ne’e presiza lideransa foun ida, tanba lider atual sira hotu-hotu moras ho amnésia.

Vise-Prezidente Fretilin nian, Arsenio Bano, iha 20 Janeiro de 2010 kompara Xanana ho ditador Suharto ka lae? : "The de facto Prime Minister is behaving more like the dictator Soeharto, who is his self-confessed hero of national economic development. Is it any wonder that he does not have the moral or political courage to refer evidence that he has regarding trafficking of influence by MPs in his own alliance to the Prosecutor General's

office?" Mr Bano asked.”.

Entaun hau tenki dehan ba imi katak diak liu imi nonok deit, tanba Sr. Prezidente iha direitu tomak hodi ba PN atu espresa ninia preokupasaun tanba chefe de Estado mak garante ba “normal funsionamentu instituisoens Estadu nian” ne’ebe ita tenki agradese ita nia Prezidente tanba halo ninia knaar. Imi nia knaar mak saida lolos? Insulta chefe de Estadu iha Facebook, bolu nia ema ganansioso ba poder, dehan katak nia laos Ema Estatu no halo komparasaun entre nia ho doutor Lu-Olo. Imi bele hotu, los ka lae?  Maibe bainhira ema ida fo kritika ba imi, imi nakdedar ho nervozu kedas no hahu hakilar katak ema ne’e inveja imi, hakarak vinga imi, laiha sentidu Estadu, la hatene halo ninia knaar no seluk seluk tan. Imi moe laiha ka? Imi nia partidu rasik imi la hatene maneja, sa tan Prezidente nia knaar? Demokrasia no liberdade de espresaun ba Fretilin deit ka? Imunidade ba ulun boot Fretilin nian deit?

Fretilin diak liu hadia imi nia uma laran, hahu halo imi nia knaar iha PN hanesan opozisaun, tanba imi simu osan Estadu nian hanesan membru opozisaun, no para ona ataka tun sae Sr. Prezidente ke felizmente hatene halo ninia knaar ho honestu no dignidade. Lalika tauk  Sr. Prezidente harii partidu ka la harii partidu, ba konkore ka lae atu sai PM ka lae? Ida ne'e laos Fretilin nia problema, ida ne'e direitu Timor Oan hotu hodi harii partidu no konkore iha eleisaun. Imi tauk ka? Hatene tanba saida mak imi tauk? Tanba imi karik hatene katak povu hatene ona imi nia jogadas foer no sei la foo fiar ba imi, jogada foer  ida mak ita hotu hatene mak Pensaun Vitalisia...

Dezesperu no laran moras mak bele sai inimigu boot ida ba partidu istoriku Fretilin. Diak liu kura lalais moras sira ne’e. Hela diak lalais…Lalika kria instabilidade iha ita nia rai, lalika hatudu liman ba malu, hau hanoin katak Sr. Prezidente laos imi nia inimigu, no iha direitu tomak hodi hatoo ninia preokupasaun, demokrasia hanesan ne’e duni. Não me digas katak Fretilin mos haluha saida mak demokrasia? Aiii, Maromak!

Dala ida tan hau hakarak agradese ba Sr. Prezidente ninia domin no dedikasaun ba povu no rain doben ida ne'e. Hau reza hodi Nai Maromak foo nafatin forsa no korajen hodi ita-boot defende nafatin povu doben ida ne'e.

Obrigado wain, Sr. Prezidente.
.

.