Taur Ho Vicente Diferesia Ideia Ba Lei Vitalisia

.

Foto de, Presidência da República de Timor-Leste, Facebook

Jornal Nacional Diário - Monday, June 23, 2014

Lei pensaun vitalisia ne’ebé públiku tomak preokupa halo Prezidente Repúblika (PR), Taur Matan Ruak mos loke matan hodi husu ba Parlamentu Nasional atu muda ka halo revizaun lalais lei pensaun vilatisia nee.

Lei pensaun vitalisisa nebe iha eis titular sira simu pensaun 100% hanesan ho titular efektivu sira tamba nee Preszidente Republika, Taur Matan Ruak husu atu reduz porsentu ne’ebé maka eis titulares sira hetan.

Maske Prezidente Republika preokupa ba lei pensaun vitalisia nee, maibe Prezidente Parlamentu Nasional (PN), Vicente Guterres defende maka’as atu lei ne’e kontinua ezisti.

“Ha’u koalia ba señor Prezidente Repúblika sobre problema ida ne’e, se ita boot sira grava i públika loloos ha’u koalia kompletu, atu halo deit propaganda entaun lalika……ha’u dehan tiha ona katak iha pais ne’ebé-ne’ebé deit liu husi funu, konflitu iha pelumenus seitor rua ke ou ita resolve ou ita iha problemas iha rai, kestauns politikus, kestaun veteranus i neste kazu konkretu politikus i são veteranus tambem, se ita la haree ba seitor rua ne’e ita iha problemas, haree deit ba Afrika tamba ne’e ema ne’ebé ejerse nia funsoens ita adves koalia kona ba lei pensaun vitalisia ne’e ba deit Deputadus deit la’os ba Prezidente Repúblika, ba membrus Governu, ba deputadus i ba Prezidente Tribunal supremu de Justisa, lei preve ba sira ne’e,”dehan Prezidente PN ne’e ba jornalista sira iha Palacio Prezidensial Aitarak Laran Dili, hafoin hasoru malu ho Xefe Estadu, Taur Matan Ruak, foin lalais nee.

Prezidente PN, Vicente Guterres, esplika katak agora problema koalia dehan 100%, ida ne’e mós laloos entermus salariu mensal.

Prezidente PN haforsa tan, kuandu efektividades funsoens Prezidente Repúblika iha US$5000, kuandu sai husi Prezidente Repúblika, sai hanesan eis titulares simu deit maka ida vensimentu ne’e (US $250) la simu tan buat seluk, maibe eis titular Prezidente Repúblika bele iha telefone maibe ba despezas ba reprezentasaun laiha.

“Vensimentu nia sei simu US $2500 sein deskontus mas com deskontus portantu nia simu, hasai tiha kinentus sobre 2000 maka iha 10% tantu 200 dollares tantu nia sei simu kuandu eis nia sei simu U$2300, ita boot sira imajina ita nia Prezidente Repúblika ida ke fo kontribuisaun ba ita nia rai no mós iha inflensia iha liura par abele halo nusa maka ajuda ita nia rain fo 2500 sein dikontu ne’ebé kuandu koalia konaba 100% ne’e laloos,”Prezidente PN, esplika.

Tamba ne’e tuir Prezidente PN katak, kazu konkretu ne’e haree deit ba despeza reprezentasaun vensimentu tamba ne’e 50% maibe konta ho telefone ne’e la’os ona 50% maibe menus liu husi 50% tamba ne’e presiza haree pensaun vitalisia ne’e ho kuidadu, ho ulun malirin.

“Neste kazu konkretu ita haree deit ba despeza reprezentasaun de vensimentu 50% maibe sei ita konta ho be telefone ne’e la’os 50% ona muinto menus ke 50% tan ne’e maka ha’u husu barak para ita haree buat sira ne’e ho kuidadu, ulun malirin ho objetivu ida katak ho medidas ne’ebé maka ita fo katak ita nia politiku sira, ita nia veteranus sira, depois de fo sira nia kontribuisaun ba pais ita la fo kondisoens pelumenus minimas, sira hala’o sira nia vida, haree sira nia familia, ita problema boot,”Vicente Guterres, dehan.

Tuir Prezidente PN ne’e katak, lei ba pensaun vitalisia ne’ebé iha se wainhira la halo ida ne’e politikus sira sei halo buat hotu hodi hetan poder para bele hala’o sira nia vida hodi sustenta familia.

Maske nune’e Prezidente PN rekoñese katak rotativa politiku maka barak demais entermus sustentabilidade maibe politikus sira ne’e serve para hetan pensaun vitalisia. 

“Kustu ne’ebé ita hetan, se ita la halo ida ne’e sei pior liu tamba sa? Tamba se ita nia politiku sira, veteranus sira enkuantu sira ejerse sira nia funsoens iha benefisiu ba pais mas kuandu hotu laiha buat ida politiku sira ne’e sei halo buat hotu inkluindu krizes, inkluindo golpe de estadu, guera sivil para hetan fatin porque se la hetan fatin hotu tiha laiha buat ida, ne’e maka ha’u dehan dala ida tan haree buat ruma ne’e posivelmente adveses ita nia be rotatividade dos politicos maka adveses barak demais, tamba ita haree entermus de sustentabilidade mas se haree partidus politikus sira se serve,”dehan nia.

Lei pensaun vitalisia nee produtu governu FRETILIN iha primeiru governu konstituisional maibe ohin loron nee Partido FRETILIN, liu husi Sekretario Jeral partido FRETILIN, Mari Alkatiri mos deklara ona katak bankada FRETILIN sei hatoo proposta atu reduz pensaun vitalisia nee.

Lei pensaun Vitalisia nee mos Partido CNRT iha kampaña eleitoral 2012 promete katak sei muda lei pensaun vitalisia nee maibe CNRT kaer ukun. Prezidente Parlamentu nebe mai husi Partido CNRT ne’e defende lei pensaun vitalisia ba eis titular hodi kontinua simu pensaun 100 porcentu. dgx

.