segunda-feira, 24 de fevereiro de 2014

“Lu-Olo Hatan Mauk Moruk”

.

Jornal Nacional Diario - Segunda-feira, 24 Fevereiru 2014

Depois eis Komandante brigada Vermelha Paulino Gama ‘Mauk Moruk’ halo atakes no kritikas Maka’as hasoru Estadu, Governu no Lideransa sira, inklui Prezidenti Partidu FRETILIN, Eis Prezidenti parlamentu nasional (PN) Primeiru Lejislatura, Francisco Guterres ‘Lu-Olo’ iha semana ida liu ba ne’e, ikus mai Lu-Olo mos komesa fali loke ibun hodi hatan ba deklarasaun Mauk Moruk.

Hafoin akompania no lee deklarasaun sira, Mauk MOruk nian ne’ebe fo sai iha media nasional, Francisco Guterres ‘Lu-Olo’ elojia ninia intelejensia, maibe konsidera ho ninia (Mauk Moruk, red) deklarasuan ne’e hatu’un ninia-an, sai badak liu fali katuas sira iha foho.

“Sr. Mauk Moruk ne’e ema matenek ida, maibe ninia deklarasaun ne’e, nia hatun nia an sai badak liu, tiu sira ne’ebe mak kua tua iha foho ne’eba ne’e, lakoalia hanesan Sr. Mauk Moruk koalia,” Afirma Francisco Guterres ‘Lu-Olo’ ba Jornal Nacional Diario, iha knar fatin, Comite Central FRETILIN (CCF) Comoro, Dili, Sesta feira (21/2/2014), relasiona ho deklarasaun eis Komandante Brigada Vermelha Mauk Moruk, foin lalais ne’ebe halo akuzasaun katak, Lu-Olo mak kontra FRETILIN no mos halo ejijensia atu dezolve Parlamentu, no mos ejiji ba Primeiru Ministru Kay Rala Xanana Gusmao atu rezigna-an lalais hodi fo fatin ba Konselhu Revolusaun ne’ebe Mauk Moruk lidera ne’e atu kaer fali ukun.

Hanesan fo sai iha media Nasional, Mauk Moruk hateten katak, husu ba Xanana Gusmao atu rezigna an lalais, tanba konsidera Governasaun lakonsege fo benefisiu ba ema hotu no mos deskonfia maka’as hakiak no aburas Korupsaun Kolusaun no Nepotizmu (KKN).

Mauk Moruk mos kontinua hateten katak, hakarak ka lakohi Xanana Gusmao tenki tun ona, maibe se karik Xanana lakohi tun husi nia pozisaun, Konsellu Revolusaun sei uza forsa hodi obriga Xanana tun.

Aleinde ezizi PM Xanana, Mauk Moruk mos ezizi membru Governu sira tenki tun hotu, hodi avansa ba eleisaun antisipada, maibe durante iha eleisaun antisipada ne’e, Konsellu Revolusaun mak kaer ukun durante fulan neen to’o tinan ida.

Mauk Moruk mos kontinua ezizi ba Prezidenti Republika (PR) Taur Matan Ruak, atu suspende tiha emediatamente konstituisaun Republika Demokratika de Timor-Leste (RDTL), tanba konsidera konstituisaun RDTL ne’e larefleta ba situasaun povu TL nian no mos tenki dezolve governu no PN, hodi avansa ba eleisuan antisipada, tanba durante ne’e governu gasta osan barak, liu ba viajen ne’ebe laprodutivu.

Hatan ba deklarassaun Mauk Moruk nia nee, eis Prezidenti parlamentu Nasional, Primeiru no segundu lejislatura ne’e akresenta katak, Mauk MOruk laiha kompetensia no laiha lejitimidade atu ejiji ba PR para atu suspende konstituisaun, no laiha kompetensia atu husu xanana ho nia membru Governu rezigna an, no laiha kometensia atu dissolve Parlamentu no Governu.

Lu-Olo hatutan katak, demokrasia ba ema para atu koalia, dispoen ninia ideias kontra koruopsaun no sistema ne’e outra koiza, maibe Sr. Mauk Moruk laiha kompetensia ejiji Sr. Kay Rala Xanana Gusmao atu tun, se Xanana lakohi tun entaun nia (Mauk Moruk, red) atu tun ho ninia forsa.

“Demokrasia ba ema atu bele koalia, dispoen ninia ideias kontra korupsaun no sistema ne’e outra koiza, maibe Sr. Mauk Moruk laiha kompetensia ejiji PM Xanana Gusmao atu tun, Se Xanana lakohi tun entaun nia (Mauk MOruk) atu tun ho ninia forsa, enatun oinsa estadu ida ne’e, kualker ema ida bele uza ninia forsa para atu hatun ema ne’ebe titular orgaun de soberania ida ninian, iha rai ida ne’ebe mak bele halo hanesan ne’e,” Lu-Olo haktuir.

Lu-Olo dehan, Grupu ida hanesan Mauk Moruk ninia bolu naran Konsellu Revolusaun ne’e ninia poderese ne’e iha ne’ebe, para atu ba kaer ukun, fulan neen to’o tinan ida.

“Mauk Moruk ninia kompetensia ne’e lei ida ne’ebe mak fo, iha rai hotu-hotu kuandu atu ba kaer poder estadu nian, so que tenke liu husi eleisoens, mas agora Sr. Mauk MOruk ne’e ho ninia grupu mak tenke ba kaer ukun durante fulan neen to’o tinan ida, se mak investe kompetensia ida ne’e, kapasidade ida ne’e atu ba kaer ukun? So se Sr. Mauk Moruk forma ninia partidu nia ba tuir eleisoens, entaun ema husi liur (ema bai-bain ne’ebe laiha iha instituisaun ida nia laran, red) ne’e lei la fo kompetensia ne’e atu kaer poder halo oinsa nian, Estadu atu lao oinsa mak ida ne’e,” tenik Lu-Olo.

Lu-Olo mos deskorda, Konsellu Revolusaun ne’ebe mak lidera husi Mauk Moruk ne’e atu suspende Konstituisaun RDTL.

“Hau hakarak atu tau nafatin hodi husu ba Sr. Mauk Moruk ho ninia grupu Konsellu de Revolusaun, husu Sr. Prezidenti da Republika la’os atu revizaun ba konstituisaun maibe husu para atu suspende tiha konstituisaun, kuandu suspende ona, entaun konstituisaun ne’e ‘la pake’ ona ka kauz aona hodi labele Vigora ona iha TL, konstituisaun rasik la hatene, nein iha artigu ida ou rua para atu dehan katak Sr. Prezidenti Republika atu rona fali Sr. Mauk MOruk para atu suspende tiha Konstituisaun, kabe ema husi liur, kabe ba ema bai-bain ida, Sr. Prezidenti bele rona, para atu suspende fali konstituisaun? Sr. Mauk MOruk ne’e ninia pensamentu ne’e ba to’o iha ne’ebe? Se dehan katak suspende tiha konstituisaun ne’e oinsa? Husu atu suspende tiha konstituisaun mas iha parte seluk nia ejiji fali atu halo eleisaun antisipada, se suspend eona konstituisaun signifika lei eleitoral mos liha ona, I lori saida mak atu halo eleisaun, no lori saida mak atu halo apuramentu rezultadu para hatene katak, ida ne’ebe mak manan, ida ne’ebe mak lakon, lojika mos laiha ona, Sr. Mauk Moruk ninia pensamentu nein politika, nein lojika, nein juridika mos laiha ona,” Lu-Olo afirma.

Lu-Olo lembra hikas katak, Mauk Moruk mos mensiona artigu 9, maibe la esplika artigu ne’e mai husi ne’ebe.

“Sr. Mauk MOruk hateten katak, direitus humanus, I nia foka artigu 9, ne’e lei ida ne’ebe nia, la hatene, konstituisaun ninia ga, lei seluk ninia ga, lahatene ida, nia dehan deit, Lu-Olo hatene ha lae iha artigu 9, se hatene netik artigu 9 ne’e, hakerek hanesan ne’e, Sr. Mauk Moruk nia interpreta ne’e hanesan ne’e, karik ainda ao menos, parese que nia (Mauk Moruk) atu hakarak koalia artigu konstituisaun ninia karik ita lahatene, ou karik Karta Nasoens Unidas nian ou konvensoens Internasional nian be artigu 9 mos hau lahatene, entaun obriga hau para hau atu halo reflesaun, maibe to’o momentu ida ne’e hau lahatene ida,” katak Lu-Olo.

Aktual Prezidenti partidu FRETILIN ne’e fundamenta katak, Mauk Moruk ninia deklarasaun so para hatudu katak Mauk Moruk seidauk hatene sistema Timor-leste nian, tanba ne’e husu ba Mauk Moruk ho nia grupu diak liu sukat ninia liafuan.

“Sr. Mauk Moruk Presiza hatene, Timor-Leste ne’e Estadu ida direitu, iha liberdade, iha demokrasia para hotu-hotu bele koalia, ema hotu bele kritika, maibe demokrasia mos iha nia limitis, porque estadu ne’e, estadu ona, estadu halo lei para fo liberdade no direitu ba ninia sidadaun sira, maibe estadu mos halo lei, para estadu mos defende nia an, hanesan estadu para ba povu tomak ninian, maibe Sr. Mauk Moruk ninia liafuan, bainhira hateten dehan katak, fulan nen to’o tinan ida sira mak atu kaer poder, Sr. Mauk Moruk nia politika, lojika no mos juridikamente ne’e iha ne’ebe? Se mak atu fo kompetensia ba Sr. Mauk Moruk atu kaer governu ne’e durante fulan neen to’o tinan ida,” Lu-Olo deklara.

HAU LA”OS MAUK MORUK NIA OAN

Iha okaziaun ne’e, Lu-Olo mos deklara katak, iha TL ne’e laiha ema ida inklui Lu-Olo rasik mak Mauk Moruk nia oan hodi siak konforme nia hakarak.

“Sr. Mauk Moruk iha ninia deklarasaun ne’e nia siak ema hanesan fali nia siak ba nia oan, Timor Leste ne’e la iha ema ida Sr. Mauk Moruk nia oan, Sr. Mauk Moruk nia oan, , nia oan, Lu-Olo laos Sr. Mauk Moruk nia oan, deskulpa, hau husu deskulpa ba Sr. Mauk Moruk, hau laos Mauk Moruk nia oan, hau politiku, se hakarak atu deskute politika, hau hakarak konseitu klaru,” Lu-Olo dezafia Mauk Moruk.

Lu-Olo mos konsidera katak, Mauk Moruk nia hanoin ne’e sei konfuzaun hela.

“Depoius de dadus sira ne’e klaru, hateten iha Jornal ida ne’e, mak hau bele hateten katak, Sr. Mauk Moruk nia hanoin sei konfuzaun, i Sr. Mauk Moruk laiha duni kompetensia par abele ejiji ba PR atu dezolve ka atu suspende tiha Konstituisaun RDTL, I muito menus atu halo poder fulan nen to’o tinan ida hodi kaer ukun, so se liu husi Golpe ida, I neste kaza, Etadu iha Direitu, estadu iha dever atu defende nia-an, hau koalia hanesan ema politiku Governu nia sala hau mos kurizi I kritika, maibe iha estadu nia oin, hau defende estadu, Grupo ida laiha lejitimidade atu kaer poder no ejiji ba PR atu kaer poder ne’e so sei liu dalan ida be dehan kudeta, mash au espera katak, buat ne’e labele akontese iha ita nia rai,” Lu-Olo afirma.

Lu-Olo fundamenta katak, estadu dereitu demokratika, so ninia saseluk ne’e mak dehan katak, so liu husi deit eleisuan mak povu fo fiar ba partidu ida ne’ebe, hili nia, nia mak atu forma governu, nia mak atu ukun rai ida ne’e.

“Mas laiha ema ida, baibain ou Grupu ida mak ejiji atu assume fali poder, hanesan Sr, Mauk Moruk hateten, fulan nen to’o tinan ida sira mak atu kaer fali poder, ida ne’e kontra lei no kontra konstituisaun, kontra seguransa no kontra mos vida demokrasia iha ita nia rai, kontra prinsipiu demokrasia ne’ebe ita nia estadu de dereitu demokratika ida ne’e kaer metin, hau husu ba ita boot sira hour, joven sira, no ema hotu bele sukat, analiza, ou tetu took Sr. Mauk Moruk ninia atetude no ninia linguazen kuaze que atu sukit instabildiade iha ita nia rai, sera que orgaun de poder estadu ne’e nian taka matan hela nafatin, ba atetude Sr. Mauk Moruk ninia, hau husu organu soberanu estadu ida ne’e ninia, hau la aplika lei, tanba hau ema baibain no ema liur, hau la kaer ukun, hau la aplika lei, se mak aplika lei, so ema ne’ebe kaer ukun, Polisia, F-FDTL, Governu, Parlamentu sira ne’e mak implementa lei, maibe hau hakarak atu hateten, grupu ida kuandu sukit liu instabilidade, halo tau deit povu, halo trauma tan povu, ida ne’e saida,’ dehan Lu-Olo.

Ho ida ne’e, Lu-Olo mos dezafia intelektuias TL nia atu konprova Kodigu penal 188. “Estadu Pernte lei, perante Tribunal, perante buat hotu-hotu, estadu ida ne’e hanoin oinsa ho deklarasaun Sr. Mauk Moruk ninian ne’e, ba buka to’ok iha kodigu penal artigu 188 alina 1, 2,3-4. keta balu kona id ane’e karik, hau husu matenek oan sira, se hakarak kodigu penal bele ba haree tok, depois hodi konjuga Sr. Mauk Moruk ninia deklarasaun no ninia atetude ne’e ba kodigu penal,” Lu-Olo dezafia.

LAKONTRA FRETILIN

Nune’e mos Lu-Olo dehan, Partidu ne’ebe nia lidera ne’e, partidu ida ne’ebe mak nunka nakdoko, maibe hamriik metin nafatin too ohin loron.

“Hau Prezidenti FRETILIN, halo nusa mak hau kontra fali hau nia partidu rasik, maibe Sr. Mauk Moruk dehan katak, sira la’os Partidu, sira movimentu, los iha Timor Leste ne’e FRETILIN Movimentu mos iha ona, FRENTE Mudanca mos iha ona, FRETILIN Rezistensia mos iha tiha ona, no FRETILIN buat hotu-hotu ne’e iha tiha ona iha Timor, maibe so ubiku FRETILIN ne’ebe mak Lu-Olo ho Mari Alkatiri lidera nee mak hamriik metin ho ninia personalidade juridika iha TL, hanesan Partidu olitika, ne’ebe bele halo FRETILIN bar-barak,” katak Lu-Olo.

Maibe Lu-Olo dezafia nafatin Mauk Moruk atu harii ninia partidu rasik hodi konkore ba eleisaun.

“Se bele Sr. Mauk Moruk bele lori ninia partidu ba rejistu para ba tuir eleisaun, labele ba hasai deit poder ne’e, durante eleisaun ne’e lao dadaun ne’e sira atu ba kaer fali poder durante fulan nen to’o tinan ida, ne’e labele, diak liu kria rasik nia partidu ba tuir eleisaun,” dehan Lu-Olo.

KONTRA KONSTITUISAUN

Iha okaziaun ne’e mos, eis Prezidenti parlamentu nasional fudamenta katak, atetude membru Konsellu Revolusaun ne’ebe lidera husi Mauk Moruk hodi hatais farda militar ne’e kontra konstituisaun no lei.

“KOnaba fali ba farda, Estadu no Governu, liu husi PNTL ejiji beibeik sira atu hasai farda, foin dadauk iha Baucau, hasai tiha farda, atu kaer tiha ema nain hira, ho komandante ida naran labarik, halai lakon tiha, mai subar fali iha Dili, foin dadaun Polisia kaer tiha atu hodi ba tuir prosesu tribunal, buat sira ne’e hau hatene katak, ne’e kontra lei, hatais farda ne’e so ema iha instituisaun PNTL ho F-FDTL mak bele hatais farda, senor sira ne’e hatais farda Boina Mean lao tun lao sae, hodi halo kontinensia hanesan tipu para military ida, para que ita nia propriu konstituisuan mos la fo dalan, ho mos lei la fo dalan ba ida ne’e,” hateten Lu-Olo.

Lu-Olo haklaken katak, nia la aplika lei, tanba laos kaer ukun maibe estadu, governu ho nia instituisaun sira hanesan PNTL no F-FDTL mak iha pdoer atu aplika.
.

Sem comentários:

Enviar um comentário

Nota: só um membro deste blogue pode publicar um comentário.