Lamenta Servisu MP: “TL Rekruta Kompania Amerika Kontra Conocophilips”

.

Jornal Nacional Diario - Kinta-feira, 09 Janeiru 2014 

Primeiru Ministru Kay Rala Xanana Gusmao konsidera Tribunal Distrital Dili (TDD) laiha kapasidade hodi analiza kazu impostu no konsidera Tribunal Distrital Dili halis-an ba kompania Minzas, bainhira foti desizaun, tanba ne’e governu rekruta kompania husi Amerika hodi analiza kazu refere. 

Xefi Governu ne’e hatutan, Ministeriu Petroleu Petroleum no Rekursu Minerais atu responde diak liu ba dezafius kona ba kapasitasaun interna no mos kona ba definisaun klara ba politikas ne’ebe tenki forte, laos deit asegura gas natural tenke prosesa iha Timor-Leste, maibe kompania internasional sira ne’ebe halo esplorasaun tenke fo benefisiu ba povu Timor-Leste. 

 “Hau lamenta tebe-tebes katak, Ministeriu Publiku (MP) bainhira prosesu sira ne’e hahu obriga a’an kaer kompetensia eskluzivu ba defende interese estadu nian, ho hahalok ne’ebe kontra produsente tebes, tanba Ministeriu Publiku la hatene rekonese an katak laiha kapasidade ne’ebe minimu atu kompriende kontratus internasionais, liu-liu kontratus ne’ebe relasiona ho bisnis petroleum nian,” dehan Xanana. 

Eis Prezidenti Republika ne’e dehan prosesu kazu hamutuk 49 ne’ebe Chonocophilips aprezenta iha Tribunal hasoru governu RDTL, kazu ne’e rezultadu servisu maka’as husi Ministeriu Financas hahu husi Governu anterior AMP, no to’o ikus mai tenki lori malu ba Tribunal arbitrazen Singapura. 

“At liu tan, hau la menta mos foin dadauk, iha dia 6 Dezembru 2013 liu ba, Tribunal Dili hasai desizaun ida ne’ebe irresponsavel tebes kontra governu RDTL, hodi hali’is ba kompania Minzas, Tribunal laiha liu minima konsensia katak, nia kompletamentu erradu iha nia analizes, buat sira hanesan ne’e, halo hau kestiaona kona ba integridade juizes sira nian ou, no minimu, hau tenki kestiaona kona ba kapasidade intelektual no politika aktores justisa nian,” lamenta PM Xanana bainhira hala’o ezersisiu ho Parlamentu Nasional, Tersa (07/01). 

Xanana lembra katak, rezultadu husi servisu todan ne’ebe hahu kedas husi AMP nia tempu, Governu Timor-Leste mos la hakiduk atu hasai desizaun hodi hakerek karta ba governu Australia iha fulan Dezembru 2012. Aleinde ne’e, Ministru Petroleum no Rekursu Mineral hateten, prosesu ba kazu impostu ne’e lao hela, tanba sei iha tan ronda rua, liu husi respondensia hafoin foti konkluzaun. 

 “Maibe konforme juiz sira mak husu, bainhira juiz sira haree dokumentu ne’ebe ita hatama mak jusi sira hakarak tan perguntas ruma ka testamunha, ita hata’an tiha ona iha Chonoco ninia keixa, entaun agora Conoco maka tenki hatan dala ida tan ba Governu Timor-leste, sira hatama tan hodi ita responde dokumentu hotu-hotu iha ona advogadu ninia liman,” informa Alfredo Pires. 

Sira la selu impostu tamba razoens ida ne’e, entaun sira tenke defende tanba sa sira hanoin katak sira la presiza, entaun ida-idak tenki hatama dokumentus. “Ita hatama ita nia memorial hamutuk 14 livrus ho detaladus mak ita nia defeza, maibe ita nia pozisaun tuir dokumentu ne’ebe iha,” esplika Alfredo Pires.

.