Mauk Moruk Rejeita Dialogu KR sei Invade Dili Governu Konsentra Kraras

.

Foto, Tempo Semanal

TEMPO SEMANAL - Written by Tempo Semanal - Tersa, 26 Novembru 2013

Tempo Semanal, Exklusive and Breaking News- 26/11/2013

Konselho de Revolusaun ne’ebe Preside husi Mauk Moruk deklara ona katak iha 28/11/2013 ninia parte sei lori masa revolusionarius mai Dili, hodi komemora loron independensia no hala’o manifestasaun hodi hato’o sira nia ezijencias ne’ebe hato’o ona ba Primeiru Ministru Kay Rala Xanana Gusmao iha 09/11/2013.

“Iha dia 28 de Novembru, povu Timor Loro sa’e ho juventude no mos sira ne’ebe ke tuir revolusaun ne’e espera que sira, iha liberdade de aksaun no movimentu mai iha Dili, komemora dia 28 de Novembru komo dia da Independencia de Timor Leste. Nune’e mos iha aksaun manifestasaun pacifika hodi hato’o sira nia hakarak, sira nia sentiment no sira nia aspirasaun ba iha autoridade sira,” dehan Mauk Moruk ba Jornal Tempo Semanal.

Wainhira husu kona ba objetivu husi manifestasaun loron 28/11/2013, Sekretaria jeral Konselho Revolusaun, Angela Freita esplika, “ pontu primeiru maka ezije dissolve Parlamentu Nasional, dissolve Governu, Harii Governu Unidade nasional no halo elisaun anticipada. Ne’e maka pontus ne’ebe konselho Revolusaun sei hato’o.”

Iha parte seluk parte Konselho de Revolusaun ne’ebe preside husi Mauk Moruk ho Sekretaria Jeral Angela Freitas rejeita atu simu hanoin husi veteranus da Resistencia balun husi Baukau ne’ebe dehan ninia parte la aceita ho deklarasaun husi Eis Adjuntu Alin La’ek, porta voz veteranus husi distritu Baukau no dismente informasaun ne’ebe publika iha media nasional kona ba ninia aceitasaun ba Dialogu Especial ida maka sei hala’o iha Kuartel Jeral F-FDTL no moderadu husi Presidenti Taur Matan Ruak hamutuk ho Komanadante jF-FDTL, Maijor Jeneral F-FDTL, Lere Anan Timu ho L7.

“Iha momentu iha Centru Convensaun ne’eba sira iha ne’eba husu ba komandante L7 no L4. L4 hanesan nia maun, favor ida hato’o ba Mauk para ita hetan malu. Ha’u nia dispozisaun maka ne’e , bu’at sira ne’ebe ami nia demanda ba ne’e komo klareza, se tuir ida ne’e ita hala’o, se la tuir ida ne’e entaun la iha konversasaun,” Mauk Moruk refere ba pontus 26 ezijencias husi Konselho de Revolusaun ne’ebe simu husi PM Xanana iha loron (09/11/2013) hafoin fila husi Bali Democracy Forum.

Angela Freitas, Sekretaria Jeral Konselho de Revolusaun realsa katak, “la iha, mai ami la iha dialogu ona. Agora ami ba ho dia 28 ne’e atu halo demonstrasaun iha motael ninia ne’e. Konsentrasaun iha ne’eba, ne’ebe ami nia pontus ne’ebe ami sei ezije ba governu ne’e ja esta klaru. Ami nia ezijencia maka tuir mai ne’e, primeiru star dissolve Governu, disolve parlamentu, krize institusional  hodi konvoka elisaun anticipada I tuir fali mai formasaun  de governu unidade nasional, pontu hat maka ami sei levanta iha ne’eba.

Sekretaria Jeral ne’e espika krize institusional, “tan ba makina instituisaun sira ne’e la funsiona ne’ebe mai ho people power nee kan instituisional ona. Tan ba ida ne’e presidenti da Republika labele ignora bu’at ne’e porque ida ne’e povu nia hakarak. Iha 28/11/2013 people power tun ona mai. Maibe agora sira halo impedimentu iha Baukau ho Laga ba ami nia baze de apoiu atu tun mai. Tan ne’e ami sei lori fali ida ne’e ba kazu prosesu legal para nune’e sira tenke husik dalan para ami nia sira tun mai hodi reforsa Dili ne’e.”

Hafoin, Mauk Moruk mos lamenta ho publikasaun iha media nasional Radio hodiseik lokraik (25/11) no jornais nasional sira edisaun ohin (26/11) ne’ebe tuir ninia parte alega katak media sira ladun independente hodi hakerek noticia tan ba ne’e   soke tebes ninia parte hodi dehan husu dialogu especial mak sei hala’o iha kuartel jeral F-FDTL.

“Deskreve noticia ida ke la monu ba ami nia laran tan ami la’os autor ba bu’at ne’ebe diario ho stl sira eskreve ne’e. Tuir sira nia versaun ka bu’at ne’ebe juru bicara ka porta voz veteranus sira nian hanesan alin laek mak ko’alia sira ne’e, ha’u nia lia fuan la’os hanesan ne’e.”

Mau Moruk esplika katak, “Kona ba dialogu iha momentu ne’eba ha’u hateten hanesan ne’e. Ha’u sei estuda kamarada Lere nia komportamentu nune’e mos Taur Matan Ruak nia komportamentu. Rejeksaun ne’e moderador ne’e hahu ona tan ba Taur Matan Ruak ko’alia iha centru convensaun ne’eba ne’e bu’at balun kee la loos.  Nune’e ha’u la konkorda ho nia. Nune’e mos Lere ikus mai ne’e ameasa ita nia kamarada sira veteranus maka ami duni maka la konkorda bu’at hanesan ne’e.”

Mauk Moruk mos kontesta kona ba hanoin ne’ebe dehan atu rekolha hotu farda military ne’ebe sei utiliza hela husi ema sira ne’ebe dehan veteranus das Falintil ne’ebe halibur aan iha grupus sira ne’ebe existe iha nasaun ne’e.

“Kona ba Farda militar ne’e la’os estadu maka foo ka Governu maka foo ou sese maka foo. Farda sira ne’e uluk ita hotu iha ai laran maka ita kaptura husi inimigu nune’e ba sira karik sira nia roupa hatais tan roupa la iha. Tan ba ohin loron Falintil sira nia situasaun oin nusa, veteranus sira nia situasaun oin nusa sira hatene. Ne’e maka nia dehan atu hasai farda ne’e dala ruma hau hateten ona katak iha dekretu ida ne’ebe maka iha konstituisaun nia laran prohibi ema bele la’o ho Farda. Iha artigu hira, dekretu ida ne’e ne’ebe, hasai iha sa loron no sa tinan I hodi bainhira maka hasai iha jornal da Republika. Za ke ida ne’e hasai tiha sira notifika hotu ka publika ona ba iha Timor Loro Sa’e ne’e katak tenke hala’o tuir ida ne’e ka foin daudauk mak sira hanoin de’it tan ba ita hakarak hala’o de’it ona. Ita tenke la’o tuir lei, lei manda ita ne’e hotu-hotu tenke hakruuk ba lei.  Se lei hanesan ne’e maka Indonesia sira ne’ebe lori farda mai ne’e tenke bandu hotu, labele tama iha ne’e. La’e tan ba ita agora la gosta ne’e maka hakarak hala’o. Primeiru Ministru Xanana nia dehan, nia la’os Falintil ona, nia desmobiliza nia aan ona mas uma koiza certa nia desmobiliza nia aan, ami sira ne’e seidauk desmobiliza ami nia aan mas depois nia mobiliza fali nia aan. Tan ba nia ko’alia tiha nia kontra fali. Por izemplu foin lalais nia ba Guine Bisau ne’eba nia uza fali Farda. Se hanesan ne’e ha’u bele hateten katak lei ne’e vale baa mi kiik no kiak sir aba senhores eskravus sira ne’e la iha. Ba senhores sira ne’e lei la iha konforme sira nia hakarak.,” hateten Mauk Moruk

Wainhira jornalista Jornal Tempo Semanal klarifika hikas fali kona ba hanoin ne’ebe apresenta husi veteranus da Resistencia husi distritu Baukau ne’ebe kompostu husi Marito Reis, Alin La’ek, L7, Liter, L4 ho Kriadu ne’ebe hato’o husi Alin La’ek ba media hafoin hasoru malu ho Presidenti da Republika iha Palaciu Presidenti Ai Tarak laran (25/11/2013 mauk dala ida tan realsa ninia hanoin katak la iha dalan atu dialogu.  “ha’u sei akompania alin ka maun nain rua hanesan Taur ninia lala’ok selama prosesu ne’e to’o bainhira maka ami hetan malu fila fali hodi haree. Iha momentu ne’eba ha’u tau Taur Matan Ruak moderador hamutuk ho L7 mas momentu nia hahalok iha prosesu sira ne’e nia laran ha’u tau iha ne’e katak la iha imparsialidade, fica exkluida ba moderador nune’e mos ba Lere Anan Timur atu hotu exklui ba moderador tuir nia falta de imparsialidade i dever moral ba ninia kamaradas no kompaneirus de armas ninia destinu ne’ebe ohin loron sei susar no terus nafatin I kiak, injustice social ne’ebe ninia aman sarani Xanana aplika diskriminasaun bo’ot ba aswaiin Falintil I veteranus no mos frentistas hotu-hotu iha sira nia ukun, nia kekuatan politika, military I ekonomia nia okos iha besik tinan 13 nia laran.

Iha parte seluk Xanana Celebra Loron Independencia Timor Leste ba dala 38 no hanoin hikas tina 30 masakre Kraras, iha Kraras Distritu Vikeke maibe Mauk Moruk ho ninia konselho de Revolusaun tuir planu sei celebra loron Indepedencia RDTL no halo Revolusaun iha kapital RDTL, Dili iha loron 28 fulan Novembru 2013. Tuir informasaun ne’ebe jornal ne’e asesu hahu ohin Primeiru Ministru sai ona husi kapital RDTL ba Distritu Vikeke hamutuk ho membru orgaun soberanu sira seluk inklui mos populasaun wain ne’ebe sei hetan seguranca maka’as husi PNTL ho F-FDTL.

Tuir Nota de imprensa ne’ebe hasai husi Konseho dos Ministrus V Governu Konstitusional sita dekretu de lei 10/2005 loron 10 fulan Agusto ne’ebe determina kona ba loron feriadu nasional, loron ofisial komemotiva no toleransia pontu sira.

“Loron 28 fulan Novembru, loron proklamasaun independencia Timor-Leste nian, nu’udar loron ofisial komemorativa ne’ebe define ninia loron loloos ona. Haree katak seremonia komemorasaunProklamasaun independensia Timor-Leste nian, tinan ida ne’e, sei hala’o iha Kraras, distritu Vikeke, nune’e governu deside atu foo toleransia pontu iha loron 29 fulan-Novembru tinan 2013, iha loron-sesta, atu sidadaun sira bele partisipa iha eventu ne’e,” dekreta iha komunikadu imprensa ne’ebe cirkula husi gabinete Ministeiru Presidencia do konselho dos Ministrus iha loron 26 fulan-Novembru 2013.

Tuir observasaun maske hodiseik udan maka’as maibe kraras hetan konsentrasaun wain husi komunidade ne’ebe ho antusiasmu atu hola parte iha seremonia aniversariu 28 de Novembru ne’ebe kada tinan sei hala’o iha distritu hanesan 2012 selebra iha distritu Same.

.