PM Xanana, “Mauk Moruk Labele Distorsia Historia Hodi Lohi Povu”

.

Jornal Nacional Diario - Tersa-feira, 29 Outubru 2013

Primeiru Ministru Kay Rala Xanana Gusmao Konsidera informasaun ne’ebe Paulino Gama ‘Mauk Moruk’ hateten iha Jornal Nacional Diario, hanesan atu distorsia ka fila historia sai oin seluk hodi lohi povu.

“Sr. Mauk Moruk, lao ona va fatin barak hodi koalia oi-oin, maibe hau rona hau koalia ho Prezidenti hau dehan husik ba, nia kala senti katak, oinsa mak nia bele importa mas ikus ne’e hau senti katak labele ona, ha’u labele premiti katak, mai atu distorsia historia, ka halo historia ne’e sai oin seluk fali,” dehan PM Xanana ba Jornalista sira iha Akademia Polisia Comoro, Dili, Segunda (28/10) hodi responde ba deklarasaun Paulino Gama ‘Mauk Moruk’ nebe Jornal Nacional Diario publika iha Kinta (24/10) liu ba.

Relasiona ho iformasaun ida ne’e, Xefe Governu ne’e konvida Administrador Distritu no Sub Distritu sira hotu, Komandante Polisia no Xefe Suku sira husi Distritu 13, atu dehan katak, laos Mauk Moruk mak atu mai kurizi historia iha Timor. Primeiru Ministru xanana dehan, nia rona Mauk Moruk la’o ona iha Sub Distritu balu hodi bosok povu katak, nia mak fundador FRETILIN.

“Hau rasik membru Comite Centra FRETILIN (CCF) nian husi 1975, maibe hau nunka bele bosok katak, hau mos fundador,” katak Xanana. Ema sira hotu mate hotu tiha, hela Mau Hunu ho nia (Xanana) deit mak moris, Mau Hunu mak fundador, tanba sira nain rua (Mau Hunu ho Xanana) mesak deit ona, tenki kontinua funu.

Membru CCF ninian tolu mak sobreviventes, barak mak mate ona, iha 1981, nia ho Mau Hunu mesak sobreviventes iha rai laran husi dirasaun anterior. “Karik hakarak atu dehan katak diskuti FRETILIN, hau laos ona FRETILIN, maibe se-se deit mak hakarak deskute FRETILIN, diskuti ho hau, lalika ba bosok povu, hau respeita boot partidu FRETILIN ohin loron, mas di luar Partidu FRETILIN agora ne’e, se deit mak hakarak deskuti FRETILIN, diskuti ho hau,” tenik Xanana.

Eis komandante em Xefe FALINTIL iha tempo rezistensia ne’e hatutan, ida-idak tenki hatene tuir ninia funsaun iha ai-laran, ema sei respeita nia, maibe bobar iha demokrasia nia laran, tanba kuandu bobar demais ema rasik mak sei han. Iha demokrasia nia laran, Timor Leste hahu ho partidu 11 ka asembleia konstituante, depois tun ba walu ne’ebe iha asentu iha parlamentar, depois tan tun ba hat. Ida ne’e hatudu katak, povu la beik, beik mak sira ne’ebe ohin loron mos sei iha balun bosok no lohi hodi faan sira nia rikusoin oan sira ne’e hosi augenta balun ne’ebe lao dadauk.

“Mauk Moruk ho L-7 dehan, hau manipula povu, maibe sira halua tiha katak, iha 2001, hau sai husi F-FDTL, tanba hau nia tempo to’o ona nuudar komandante em Xefi, agora hau sai husi FALINTIL atu FALINTIL sai Forsa professional,” relata Xanana.

Actual Primeiru Ministru ne’e mos dehan, sira nain rua mos haluha tiha katak, depois sai tiha konselu nasional hodi aprova planu oinsa mak atu entrega Timor leste nia soberania, to’o mai 2002 intrega tiha, Xanana sai husi konselu nasional.

“Hau entrega fali konselu nasional ne’e ba sira, hau sai, hau ba kaer fali veteranus, Mauk Moruk kuandu hau reklama lolos, 1999 sira mai tiha ona hodi ajuda buat sira ne’e hotu, hau husu tanba sa mak nia iha Olanda foin fila, karik osan iha Europea ne’eba ne’e mout hotu ona, hemu bee masin, hemu tasi ben hotu mak nia halai tiha mai iha ne’e, agora nia hakarak provoka problema,” haktuir Xanana.

“Mauk Moruk sai Komite Central FRETILIN iha Marsu 1981, ida ne’e mos hau mak propoin, nia koalia iha Diario Nasional dehan katak, nia mak haree buat sira ne’e hotu, bosok ten.

“Ami sai husi matebian dala ida tan komandante sira dehan, ita hotu subar tiha kilat no rai tiha farda hodi kontaktu ho populasaun, tanba ita la hatene saida mak gerilia. Enkuantu hau estuda gerilia no maluk sira seluk mos, ami iha oin, iha ema at nia let, lao tama sai hodi kumpriende gerilia ne’e halo nusa, tanba atu hali funu ita lahatene saida mak gerilia,” konta tuir Xanana.

 Lider istoriku ne’e dehan tan katak, se Mauk Moruk hatene karik, ida ne’e lahatene los, tanba uluk iha Comite Central FRETILIN, estuda funu husi kestaun estratejiku sira, baze de apoiu mos mohu ona. “Ikus mai ami tenki fera matebian hodi sai, tanba labele ona, husi komandao sentral dehan, forsa hotu-hotu mai serku, ida halo gerilia nudar Comite Central ami lubuk ida hili malu, sira hili hau (Xanana) sai responsavel ba rejiaun gerilia Ponta Leste, la’os Mauk Moruk,” esplika Xanana.

.