“Timor GAP Rezeita Kompania Oilex Rezigna Tanba Kazu CMATS”

.

Jornal Independente - Segunda-feira, 05 Agusto 2013 

Kompania nasional Timor Gap rejeita razaun kompania Petroliu Oilex husi Australia ne’ebe mak husu atu rejigna an husi area Joint Petroleum Development Area (JPDA), tanba kazu Certain Maritime Agreement Timor Sea (CMATS). 

Tuir Prezidenti Timor Gap, Francisco Monteiro katak, rajaun kompania Oilex ne’e hato’o liu husi karta komunikadu ne’ebe sira fo sai liu husi media katak, sira husu rejigna tanba Timor-Leste ho Australia iha hela kazu tratadu CMATS atu lori ba Tribunal Arbitrazen Internaional. 

Francisco dehan, razaun kompania Oilex ne’e lalos, tanba akordu CMATS rasik laiha relasaun ho sira nia kontratu. 

 “Maibe turi ami nia here, ami nia analiza i ami nia orientasaun katak, kazu CMATS ne’e laiha buat ida ho sira nia kontratu ne’e lao hela iha tratadu ida seluk naran tratadu ida seluk naran tratadu Mar De Timor la’os depende ba tratadu CMATS, ne’ebe razaun ida ne’e lalos,” dehan Francisco iha Kampus Universidade da Paz-Usindo foin lalais. 

Rajaun kompania Oilex ne’e la kontratual, nune’e tuir Francisco tenke hadia razaun ida ne’e. Kompania Oilex ne’e rasik hala’o operasaun iha bloku ida iha area konjunta entre estadu Timor-Leste no Australia, Kompania Oilex iha komitmentu ba kontratu fahe produsaun durante tinan hitu nia laran ona. 

 “Durante tinan hitu nia laran ne’e sira tenlke halo tuir ita (Timor-Leste) nia programa ou komitmentu atu bele fura pelo menus posu haat, i ne’e Timor-Leste liu husi Joint Comition nomos Austoridade Nacional Petroliu (ANP) hein hela sira atu bele halo tuir sira nia komitmentu kontratual ne’ebe mak tau iha production Contract,” Francisco Realsa. 

 Pior liu tan, kompania Oilex rasik nia kontratu seidauk remata, maibe sira halo hela propostu atu hakotu sira nia kontratu ne’e, Agora dadaun ANP hetan ona orientasaun (instituisaun) husi Joint Comition (Komisaun Konjunta) atu bele haree took asuntu ne’e ho didiak. Iha parte seluk, bainhira konfirma karik kompania Oilex suporta Governu Australia atu lori Timor-Leste ba Tribunal abritrazen, Framcisco esplika, laiha relasaun, tanba kompania ne’e la iha direitu atu lori TL ba Tribunal arbitrazen kona ba kazu CMATS. 

“Agora dadaun ita hein prosesu ne’e nia rohan to’o iha ne’ebe, iha Joint Comition ne’ebe TL ho Australia nia membru sira nain tolu iha ne’eba, Timor GAP fo orientasaun ona ba ANP para atu bele koalia no haree didiak asuntu ne’e,” tenik Francisco. 

Nia mos hatutan,” Iha implikasaun, maibe buat ida naran kontratu ne’e sei iha parte ida hakarak atu termina, nia tenkeser termina tuir prosedimentu ne;ebe mak iha kontratu ne’e rasik nia laran, labele nonok termina deit, i Timor-Leste mos labele termina sira nia kontratu hanesan ne’e deit, i nune’e sira mos labele termina hanesan ne’e deit, ita tenkeser halo tuir prosedimentu ne’ebe mak iha kontratu ne’e,” Francisco sublinha. 

.