“PNTL Presiza Liu Tan Koinesementu Ba Lei”

.

Jornal Nacional Diario - Segunda-Feira, 10 Junho 2013

Organizasaun naun Govermental Fundasaun Mahein (FM) sujere ba Governu no instituisaun kompotente atu fo formasaun ba Membru Polisia Nasional Timor Leste (PNTL) konaba konhesementu iha area leis inklui cultural no social, tanba durante ne’e ladun aplika lei organiku PNTL nebe iha ona.

“Seidauk iha formasaun intensifiku ba pesoal PNTL sira durante ne’e, iha deit formasaun kona ba fizika nune’e ami husu hasa’e tan formasaun ba Psykoterapi hodi redus mentalidade brutal ne’ebe Indonezia rai hela ba ita,” Vice Diretor FM, Joao Almeida Fernandes JNDiario, sesta (7/6) iha nia knar fatin balide, Dili, hodi observasaun ba dezenvolvimentu iha PNTL, liu-liu atetude PNTL iha atuasaun problema ruma.

 Vice Diretur FM ne’e hateten, razaun FM husu aumenta khunesementu ba area ne’ebe refere para evita indisplinar wainhira atu no netraliza situasaun konflitu ruma labele uza hahalok Brutal, tanba iha lei organiku PNTL numeru 9/2009 artigu 3 no 4 hateten, kona ba saida mak membru PNTL ida atu halo atu atua situasaun.

Nune’e mos iha lei organiku PNTL artigu 3 hateten, bainhira halo poder sira ne’e iha ambitu kompetensia PNTL nian uza eklusivu ba media tuir lei aplikavel, signifika PNTL presiza halo identifikasaun no vezilansia iha terenu prosesu kedas ba investigasaun, iha artigu 4 alinha ida hateten, PNTL bele uza forsa bainhira iha pertubrasaun orden ida ke orden publiku, no tranpudade publiku ne’ebe la iha orden meus seluk atu hasoru no alinea rua hateten, forsa uza deit hodi defende nia an, bainhira nia vida nee ameasadu, nune’e bele salva ninia an.

FM nuudar organizasaun ne’ebe halo peskiza no monitoriza ba area seguransa, sujere ba komandu PNTL atu halo planeamentu hodi kria kapasitasaun barak ba membru sira, nune’e bainhira ba terenu trata nu’udar ema, laos trata ema hanesan animal.

 Tuir nia katak, iha problema iha bairo-bairo membru sira ba atua ho hahalok brutal hanesan baku, tuku, tebe, basa no sama, nune’e polisia mentaliza ona formasaun ida ke semi military konflitu ki’ik lansa atuasaun hanesan buat ne’ebe sira tuir iha formasaun.

Nune’e mos iha fatin la hanesan, Diretur Interinu Asosiasaun HAK, Manuel Monteiro komenta liu tan katak, PNTL nudar orgaun ida ne’ebe implementa lei no orden no mos atua problema ruma tenki respeita mos direitus humanus ne’ebe iha lei inan, inklui konvensaun internasional ne’ebe TL ratifika ona.

“Implementa lei no orden, maibe respeita mos direitu ema seluk nian labele prezudika lei sira seluk,” haklaken Manuel.

Entertantu, Mario Fatima Freitas, nudar Estudante Universidade Nasional Timor Lorosa’e (UNTL), Fakuldade Direitu hateten, lei organiku PNTL prohibit hahalok krimi, lei ne’e fo dalan sira uza forsa bainhira iha situasaun ne’ebe sira labele atua, laos problema oituan deit uza fiziku hasoru ema ne’e lalos.

,