Laiha Kapasidade: “PM Xanana Merese Halo Remodelasaun Governu”

.

Jornal Nacional Diario - Segunda-feira, 24 Junho 2013 

Observasaun Sosieade Sivil nian durante haree katak membru Governu sira servisu sabraut de’it ne’ebe laiha planu no programa pior laiha kapasidade atu ejekuta orsamentu, tanba ne’e Presiza duni atu Primeiru Ministru (PM), Kay Rala Xanana Gusmao halo remodelasaun. 

 “Ami haree Ministeriu barak halao servisu la koordena malu, balun sobu sistema, a’at liu mak laiha kapasidade atu kria rasik asuntu perioridade atu jere rasik, sira hein de’it mak Primeiru Ministru, se laiha disiplina no halo sistema monta sobu, diak liu halo remodelasaun para tau ema intelektual iha ne’ebe,” Direktur Ejekutivu Luta Hamutuk (LH), Mericio Akara deklara asuntu ne’e ba JNDiario, Sesta (21/6) iha ninia kna’ar fatin Farol, Dili. 

 Nia haklaken atu jere Governasaun ho diak, membru sira tenki iha kapasidade halo planu no programa, nune’e bele hasai povu husi kiak. 

“Diak liu halo remodelasaun, nune’e labele kontinua nafatin erru ne’ebe akontese iha tinan lima liu ba, osan mak gasta hela deit maibe performs ladiak no povu mak sai vitima hela de’it,” dehan Akara. 

Tuir Akara, durante ne’e iha Kintu Governu Konstitusional indikador forte ba sira nia jestaun mak fulan 9 nia laran, serviso lao la dun diak, frakeiza ne’ebe mak Ministeriu balun la konsege hadia. 

Akresenta Akara mos katak, antes ne’e Luta Hamutuk fiar servisu membru Governu iha Kintu Governu sei la lao ho efektivu ho efisien tanba kria departementu bar-barak iha governasaun ne’e. 

Nia komenta liu tan, durante iha fulan 6 nia laran, tuir LH nia haree departementu balun hala’o servisu ladun diak maske Ministru, Vice Ministru no Sekretariu Estadu iha mais servisu sira hafu’u malu fali no laiha kordenasaun, pruzemlu Ministeriu Comersiu Industria no Ambiente (MCIA), haree ba politika la hanesan ne’ebe servisu, planu no orientasaun la klaru no la lao ho diak, sira oda-idak halo sira nian. 

“Ami haree strutura MCIA nian la halo koordenasaun ho diak, ami hare performance iha Ministeriu ida ne’e la’o marka pasu, uluk ema ida mak jere sei diak,” Koalia Akara. 

Nune’e mos nia parte preokupa mos ho Ministeriu Edukasaun ne’ebe iha nia Vice bar-barak, maibe la identifika programa perioridade loloos ne’e saida, Ministeriu Infraestruturamos hanesan strutura bo’ot maibe implementasaun la dun hatudu nia progresu diak i iha konfuzaun nia laran, tanba departementu ne’e nia poder ADN mak foti tiha kna’ar balun ne’ebe servisu la lao efektivu no efisien. 

 “Gasta osan barak maibe ninia out put ne’e utituan de’it, aat liu tan mak Ministeriu Turizmu buka mak serimonia duke haree ba infra-estrutura baziku turizmu no Ministeriu Saude ne’ebe bonkar pasang sistema,” katak Akara. 

 Entertantu, Akara hateten, tuir Lolos Ministeriu Turizmu no Kultura (MTK) tau matan liu ba fatin ne’ebe mak turizmu, tanba sei hatama osan ba estadu. “Turizmu nu’udar fator ida importante ba nasuan tanba bele hetan osan atu jere, ital abele depende liu ba mina no gas, ita mos tenki halo planuida husi ita nia an atu ajuda dezenvolvimentu no hatama osan ba estadu.” Dehan nia. 

Tuir Akara, realidade fatin Turizmu iha Area Branca, Kristu Rei dadaun a’at fali ona, maibe la iha atensaun husi perte kompotente, tanba laiha manutensaun, nune’e mos iha area turizmu balun iha TL seidauk bok husi MTK hodi nune’e bele atrai turista sira atu bele ajuda benefisiu husi mina no gas. 

Entertantu, Lamberto Martins, Nu’udar Estudante Universidade Nasional Timor Lorosa’e (UNTL), Fakuldade Direitu, komenta kuandu halo remodelasaun labele haree de’it ema husi Partidu maibe hare mos ema intelektual sira, nune’e bele ajuda Governu Rejolve problema povu nian. 

,