Armindo Nia Mate, “Sasin Deklara Membru PNTL Mak Tiru”

,

Jornal Nacional Diario - Kinta-feira, 23 Maiu 2013 

Testamunha sira ba kazu homesidu iha Hera, Kompostu husi Martinho da Silva, Martinho Soares ho Angelina Soares, rekonese katak, sira haree duni arguidu Mariano da Silva, nuudar membru PNTL husi eskuadra Becora, mak tiru mate bian Armindo Soares. 

Kazu homesidu ne’e akontese iha loron 16 Julhu 2012, Pasca konferensia nasional, Partidu Congreso Nacional Reconstrucao Timorense (CNRT) iha Centro Convencao Dili (CCD), iha loron 15 Julhu 2012, ne’ebe transmiti direita husi kanal RTTL. 

Liu husi konferensia ne’e, hamosu deklarasaun provokativu husi kongresista sira hodi provoka situasaun iha Dili laran, inklui iha Distritu balun. Ho nune’e implika mos situasaun iha Aldeia Mota Ki’ik, Suku Hera, Sub Distritu Kristu Rei, Distritu Dili, hodi hamosu reasaun pasivu no taka dalan ho ai pedasku boot, kalen at, roda no mos sunu kios rua. Iha loron tuir mai, 16 Julhu 2012 Polisia Eskuadra Becora simu instrusaun husi Segundu Komandante Geral PNTL, Komisariu Afonso de Jesus, atu bele dezloka kedas ba Hera hodi kontrola situasaun, basa joven sira taka dalan no halo pasarevista ba transporte publiku no privadu sira. 

Wainhira sai husi eskuadra Becora, Agustinho da Costa Cardozo, membru PNTL ne’ebe MP notifika hanesan arguido la lori pistola, maibe polisia balun ne’ebe dezloka ba kuaze ema nain 22 mak lori hotu pistola. Hafoin eskipa eskuadra Polisia Becora ne’e to’o iha Hera, Polisia sira ne’e haksoit tun husi kareta no tiru sae kedas ba leten dala 4. 

Rona tiha pistola nia lian joventude sira mos halai namkari, nune’e, polisia sira duni avontade joventude sira hodi hetan evidensia balun hanesan embolku (kilat musan mamuk). 

Iha momentu ne’eba Vitima Armindo Soares, hamutuk ho nia kolega nain rua hamrik iha estrada ninin hein kareta atu fila ba Dili, maibe, ho tauk sira mos halai tiha ba nia tina nia uma, tanba haree polisia sira ho armas kompletu. 

Arguidu Agustinho da Costa Cardozo duni tuir hodi kaer kedas Armindo Soares no hodi kapaseti (Helem) baku hikas ba Armindo nia futar ulun no dada sai husi uma laran. Maske Armindo hakilar dehan, nia la sala no husu tuir tan sa mak Agustinho bele baku nia, maibe Agustinho ho isin besi ran manas’ rasta Armindo ba kareta laran hodi baku no tebe. 

Mariano da Silva Antonio hanesan membru PNTL ne’e MP notifika hanesan arguidu foti nia pistola tiru iha vitima nia kabun los borus to’o oha vitima nia kabun karuk. 

Vitima Armindo hakilar ho lian makasa’e, “Inaa… ani hai umu” (Amah au mate ona), la kleur Armindo monu kedas ba kareta laran no mate fatin. 

Ho atetude ne’e Ministeriu Publiku (MP) akuza arguido agustinho da Costa Cardoso, ho krime ofensia integrado fisiko simples artigu 145 no agravaco artigu 52 Kodigu Penal Timor Leste. MP mos akuza arguidu Mariano da Silva Antonio nudar membru PNTL ho krime omesidu agravado artigo 138 konjuga ho artigo 139 no artigu 52 kodigu penal Timor Leste. Liu husi kontinuasaun julgamentu bad ala ru aiha Tribunal Distrital Dili (TDD), Kuarta (22/5) testamunha sira kompostu husi Martinho da Silva, Martinho Soares ho Agelina Soares, deklara ba Tribunal katak, arguido Mariano da silva mak tiru duni matebian Armindo Soares. 

Martinho Saores nuudar Primeiru tstamunha hateten, iha loron 16 Julhu 2012, bainhira polisia eskuadra Becora sira ba iha Aldeia Mota Ki’ik atu hakalma situasaun, testamunha hare hela rop aobralan ne’ebe faan iha estrada ninin. 

 Ho atuasaun ‘brutal’ membru PNTL eskuadra Becora nian ne’e, halo martinho da Silva, tauk no trauma hodi halai ba subar kedas iha adak okos. 

Husi subar fatin Martinho da Silva, haree polisia ida lori Armindo husi Aldeia Mota Ki’ik hodi tula obriga sa’e kareta polisia nian ne’ebe arguido Mariano hein hela. 

Martinho deklara ba Tribunal katak, nia hare duni arguido mariano hasai pistola husi nia kanotak ls depois karega hodi tiru ba iha vitima Armindo nia kabun karuk. 

Testamunha Martinho Soares, saran lia ba Tribunal katak, iha momentu ne’e nia ho nia kaben Aneglina Soares hare hela obral, derepenti polisia ho kareta tun iha fatin hodi tiru sa’e ba leten, halo sira tauk no subar hotu iha hadak okos. 

“Depois ami hare polisia id alori vitima ba iha kareta ne’ebe para hela iha estrada ninin, no vitima ne’e hit ain atu sae ba kareta leten, derepenti arguido mariano hasai nia pistola iha kanotak los no karega hodi tiru kedas ba iha vitima nia kabun los,” koalia testamunha ba Tribuna. 

Lia fuan hanesan mos hato’o husi testamunha Angelina Soares hodi dehan, momentu ne’e sira hare hela obral, derepenti mak kareta para iha estrada polisia sira tun tiru sa’e ba leten halo ema sira ne’ebe iha fatin ne’e halai namkari hotu, tanba tauk. 

“Iha obralan laran ne’e, derepenti ami hare polisia ida lori vitima mai atu ba iha kareta ne’ebe arguidu Mariano hein hela,” deklara Angelina Soares. 

Angelina mos deklara ba Tribunal katak, hafoin vitima ne’elori tiha ba kareta ne’ebe arguido Mariano hein hela, no vitima atu iit ain atu sa’e ba kareta leten, arguidu Mariano hasai pistola ne’ebe iha kanotak los no karega hodi tiru ba iha vitima Armindo nia kabun karuk. 

 Iha primeiru julgamentu arguidu Mariano rejeita katak, nia la tiru vitima, maibe bainhira nia ajuda vitima sae ba kareta mak derepenti pistola lian no vitima monu kedas ba kareta laran, maibe nia la hatene pistola ne’e lian husi ne’ebe. 

Rona tiha akuzasaun sira ne’e no sasin sira nia deklarasaun, arguidu Agustinho deklara ba Tribunal katak, akuzasaun ne’e balun los no balun sala, no arguidu esplika ba Tribunal katak bainhira nia tun husi kareta nia hare vitima kaer hela fatuk iha liman atu tuda hasoru polisia sira, tanba me’e, arguidu Agustinho duni tuir kedas vitima ne’ebe halai ba nia tina nia uma tanba hare arguidu Agustinho atu kaer nia. 

“Bainhira hau kaer matebian dudu fali hau, tanba ne’e hau lori liman dada nia no Stick iha hau nia liman ne’e kona matebian nia ulun halo kanek no ran sai maka’as, nio matebian dehan ba hau katak, maun hau la sala, ne’ebe hau dehan ba nia katak, se o la sala tuir hau ba kareta, nune’e bele identifika,” dehan Arguidu Agustinho ba Tribunal. 

Nune’e, arguidu tau liman rua ba nia ulun kanek ne’e kontinua lao ba kareta ne’ebe arguidu Mariano ho nia kolega Andre hein hela, hafoin vitima arguidu Agustinho intrega tiha ba Arguidu Mariano no Andre, Arguidu Agustinho mos husik hela no lao fali ba sira nia komandante ne’ebe hamri’ik dook husi fatin refere, maibe seidauk to’o nia komandante Arguidu Agustinho rona Pistola lian. 

Bainhira arguidu Agustinho halai ba hare, vitima Armindo toba latan hela iha kareta laran ho ran ne’ebe sulin husi nia kabun. 

La hatene mate ou lae. Iha fatin hanesan, Arguidu mariano da Silva Antonio informa katak, akuzasaun husi MP ne’e balun los no balun sala, tanba nia la halo asaun ida kontra vitima, maibe iha momentu nee nia hein iha kareta no simu vitima husi Arguidu Agustinho atu tula vitima ba kareta leten. 

Nia esklarase katak, bainhira atu hit vitima ba kareta leten pistola ne’ebe karega nanis ona Arguidu mariano kaer hela iha liman los muda fali ba liman karuk, tanba arguidu nia liman los atu hit vitima ba kareta leten, maibe bainhira ajuda hit vitima sae ba kareta leten derepenti pistola lian no vitima hakilar, 

“Amah au mate ona….”. “Iha moomentu ajuda hiit vitima ba kareta leten ne’e hau ho Andre, hau iha kraik, Andre mak iha kareta leten, hau mos la sente pistola ne’e hau huti ou lian, no tuir hau nia rna ne’e, pistola lian ne’e iha los hau nia tilun hun parte los,” esklarese Arguidu Mariano ba Tribunal. 

Oras ne’e dadaun arguidu Agustinho ativu hela hanesan membru PNTL iha Eskuadra Becora no Arguido mariano hetan termo Identidade Residensia (TIR). 

Audensia julgamentu ne’e prezidi husi Juiz koletivu kompostu husi Antonio Helder do carmo, Julio gantis no Juiza Jacinta Correia, MP reprezenta husi Prokurador Jose Landin, no Arguidu nain rua hetan asistensia legal husi Defensor Publiku Fernando Carvalho. 

Julgamentu ba kazu ne’e hadia fali ba loron 28 Maiu ne’e, hodi kontinua rona deklarasaun testamunha sira nian. 

.